Ten artykuł stanowi rozwinięcie kursu na temat Tworzenia rzeczowników, w poprzednim przedstawiliśmy zasady tworzenia rzeczowników od przymiotników i przysłówków - tym razem skupimy się na tworzeniu rzeczowników od czasowników w języku niemieckim.
TWORZENIE RZECZOWNIKÓW OD CZASOWNIKÓW
Schematów tworzenia rzeczowników od czasowników jest kilka... Przyjrzyjmy się im bliżej.
- Pierwszym z nich jest tworzenie rzeczowników od bezokoliczników. Niemal każdy czasownik utworzy w ten sposób rzeczownik. Czasownik pozostaje w formie bezokolicznikowej (z końcówką –en), dodaje się do niego tylko rodzajnik das i pisze się z wielkiej litery. Rzeczowniki utworzone w ten sposób będą oznaczały czynność lub coś z nią bardzo blisko związanego. W języku polskim wyrazy oznaczające czynność najczęściej są zakończone na –nie (np. czytanie), w języku niemieckim przybiorą końcówkę –en (np. das Lesen), tak jak bezokolicznik, od którego zostały utworzone.:
schlafen – spać
das Schlafen – spanie
essen – jeść
das Essen – jedzenie
trinken – pić
das Trinken – picie
schreiben – pisać
das Schreiben – pisanie |
Drugim schematem jest tworzenie rzeczowników od tematów czasowników za pomocą dodania końcówki: -er. Rzeczowniki te będą oznaczały wykonawcę danej czynności. Wykonawca czynności rodzaju męskiego otrzyma rodzajnik der:
lehren – nauczać
der Lehrer – nauczyciel
übersetzen – tłumaczyć
der Übersetzer - tłumacz
betreuen – opiekować się
der Betreuer – opiekun
lesen – czytać
der Leser – czytelnik |
W taki sam sposób możemy utworzymy rzeczowniki rodzaju żeńskiego. Do tematu czasownika dodamy końcówkę -erin oraz rodzajnik die:
die Lehrerin – nauczycielka
die Übersetzerin - tłumacz
die Betreuerin – opiekunka
die Leserin – czytelniczka |
Kolejną grupę rzeczowników utworzymy poprzez dodanie do tematu czasownika końcówki –ung. Rzeczowniki te otrzymają rodzajnik die:
achten – uważać
die Achtung– uwaga
bestellen – zamawiać
die Bestellung– zamówienie
bedeuten – oznaczać
die Bedeutung – znaczenie
wiederholen – powtarzać
die Wiederholung – powtórzenie |
Kiedy do tematu czasownika dodamy końcówkę –ei i rodzajnik –die oraz przegłos, otrzymamy rzeczowniki oznaczające miejsce/pomieszczenie, w którym wykonuje się czynność, którą określa czasownik, np.:
backen – piec
die Bäckerei – piekarnia
waschen – myć
die Wäscherei - pralnia |
Czasowniki pochodzenia obcego zakończone na –ieren tworzą rzeczowniki z końcówką –tion. Dodaje się przy tym rodzajnik die. W tym przypadku jednak występują niewielkie zmiany w temacie:
demonstrieren - demonstrować
die Demonstration - demonstracja
provozieren – prowokować
die Provokation - prowokacja
kalkulieren – eksplodować
die Kalkulation – kalkulacja |
Kolejnym schematem tworzenia rzeczowników jest dodanie to tematu czasownika końcówki –e. Taki rzeczownik otrzymuje najczęściej rodzajnik die, może się jednak zdarzyć, że przyjmie rodzaj męski lub nijaki z rodzajnikiem der lub das:
fragen – pytać
die Frage – pytanie
bitten – prosić
dieBitte – prośba
reisen – podróżować
die Reise – podróż
glauben – wierzyć
der Glaube - wiara
enden – kończyć
das Ende - koniec |
- Wiele rzeczowników utworzy się od czasownika poprzez odcięcie od nich końcówki bezokolicznika oraz zmiany w temacie. Rodzaj, jaki przyjmą, może zarówno męski, żeński jak i nijaki (der, die das):
spielen - grać
das Spiel - gra
schreiben – pisać
die Schrift - pismo
tanzen – tańczyć
der Tanz – taniec |
Na zakończenie dodam, że bardzo często można od jednego czasownika utworzyć 2 lub więcej rzeczowników, np.:
spielen – grać
der Spieler – gracz
das Spiel – gra |
schreiben – pisać
das Schreiben – pisanie
der Scheiber – autor
die Schreiberin – autorka
die Schrift - pismo |
