Rzeczownik jest częścią mowy, która oznacza istotę żywą, przedmiot, zjawisko lub pojęcie. Rzeczownik w języku niemieckim odmienia się przez rodzaje, liczby oraz przypadki.
Uwaga! Warto zapamiętać, że wszystkie rzeczowniki w języku niemieckim piszemy wielką litera.
przykłady rzeczowników:
der Mensch - człowiek
die Katze - kot
die Lampe - lampa
der Regen - deszcz
die Freude - radość
das Lesen - czytanie |
RODZAJ RZECZOWNIKA
Rzeczowniki w języku niemieckim, podobnie jak w języku polskim, występują w jednym z trzech rodzajów: męskim, żeńskim lub nijakim. W języku niemieckim rodzaj ten rozpoznać można po rodzajniku, jaki występuje przed rzeczownikiem: der, die, das.
der |
rodzajnik męski |
die |
rodzajnik żeński |
das |
rodzajnik nijaki |
Stosowanie rodzajników w języku niemieckim wcale nie musi być takie proste, jakby się to mogło wydawać. Często rodzaj w języku niemieckim nie pokrywa się z jego polskim odpowiednikiem a coś, co wydaje się być na pewno np. rodzaju żeńskiego lub męskiego, w rzeczywistości przyjmuje inny rodzaj. Np.:
Rodzaj w języku polskim |
Rodzaj w języku niemieckim |
dziewczynka (rodzaj żeński) |
das Mädchen (rodzaj nijaki) |
panna (rodzaj żeński) |
das Fräulein (rodzaj nijaki) |
kura (rodzaj żeński) |
das Huhn (rodzaj nijaki) |
kanapa / sofa (rodzaj żeński) |
das Sofa (rodzaj nijaki) |
widelec (rodzaj męski) |
die Gabel (rodzaj żeński) |
papuga (rodzaj żeński) |
der Papagei (rodzaj męski) |
świat (rodzaj męski) |
die Welt (rodzaj żeński) |
kawa (rodzaj żeński) |
der Kaffee (rodzaj męski) |
Przykładów takich można podać bardzo wiele. Dlatego też ucząc się rzeczowników w języku niemieckim najlepiej wyrobić sobie nawyk zapamiętywania ich razem z rodzajnikiem, przez co w przyszłości będzie nam łatwiej posługiwać się bezbłędnie tym językiem.
Poprawne używanie rodzajników pozwoli nam uniknąć nieporozumień, jakie mogą przysporzyć wyrazy brzmiące jednakowo, różniące się jednak rodzajnikiem i ładunkiem znaczeniowym. Np.:
Der Tor - prostak, głupiec |
Das Tor - brama |
Der Junge - chłopiec |
Das Junge - młode (np. pisklę) |
Der Band - tom |
Das Band - wstążka, taśma |
Poniżej chciałabym zaprezentować kilka zasad, które tyczą się przyporządkowywania rodzaju do rzeczowników, moim zdaniem mogą sie one wydawać nieco zagmatwane i w codziennym użyciu raczej praktyczniej korzystać nam będzie z wieloletniego doświadczania wynikającego z używania danego słowa niżeli z tych zasad. Niemniej jednak warto się z nimi zapoznać i zapamiętać przynajmniej te, które występują najczęściej.
Rodzaj Męski - Maskulinum (m)
- rzeczowniki odnoszące się do płci męskiej (ludzi i zwierząt):
der Mann - mężczyzna
der Vater - ojciec
der Junge - chłopiec
der Löwe - lew |
der Arzt - lekarz
der Schneider - krawiec
der Koch - kucharz
der Jurist - prawnik |
der Montag - poniedziałek
der Samstag - sobota |
der Januar - styczeń
der September - wrzesień |
der Sommer - lato
der Winter - zima |
der Morgen - poranek
der Mittag - południe |
der Osten - wschód
der Norden - północ |
der Opel
der Mercedes
der Fiat |
- rzeczowniki, które zostały utworzone od czasowników, nie posiadające końcówek:
der Besuch - odwiedziny
(besuchen - odwiedzać)
Der Lauf - bieg
(laufen - biegać) |
- nazwy przypadków, trybów i stopni:
Der Dativ - celownik
der Imperativ - tryb rozkazujący
Der Komparativ - stopień wyższy |
- duża grupa rzeczowników, których liczba mnoga tworzona jest poprzez dodanie końcówki -e do rzeczownika w l. poj.
der Brief - list => die Briefe - listy |
- rzeczowniki zakończone na:
-ig |
der Honig - miód
der König - król |
-ing |
der Fasching - karnawał
der Hering - śledź |
-ling |
der Schmetterling - motyl
der Zwilling - bliźniak |
-ich |
der Teppich - dywan
der Kranich - żuraw |
-er
(większość) |
der Maler - malarz
der Bruder - brat |
-en
(oprócz rzeczowników utworzonych od czasowników) |
der Wagen - samochód
der Garten - ogród |
- rzeczowniki obcego pochodzenia zakończone na:
-ist |
Der Polizist - policjant |
-or |
der Motor - silnik, motor |
-ismus |
der Kapitalismus - kapitalizm |
Rodzaj żeński - Femininum (f)
- rzeczowniki odnoszące się do płci żeńskiej (ludzi i zwierząt):
die Mutter - matka
die Schwester - siostra
die Frau - żona, kobieta
die Kuh - krowa |
6 wyjątków:
das Mädchen - dziewczynka
das Fräulein - panna
das Weib - baba
das Mädel - dziewczyna
das Huhn - kura
das Schaf - owca |
- Żeńskie nazwy zawodów (z końcówką -in):
die Lehrerin - nauczycielka
die Ä̱rztin - lekarka
die Beamtin - urzędniczka |
- większość nazw owoców, kwiatów i drzew
die Himbeere - malina
die Pflaume - śliwka
die Rose - róża
die Buche - buk |
wyjątki:
der Apfel - jabłko
der Pfirsich - brzoskwinia
das Veilchen - fiołek
das Vergissmeinnicht - niezapominajka
das Maiglöckchen - konwalia
der Ahorn - klon
der Flieder - bez |
die Weichsel - Wisła
die Oder - Odra
die Donau - Dunaj |
- liczebniki, które są użyte rzeczownikowo:
die Eins - jeden
die Zwei - dwa
die Zehn - dziesięć |
- duża grupa rzeczowników, których liczba mnoga tworzona jest poprzez dodanie końcówki -n opcjonalnie -en do rzeczownika w l. poj. (ewentualnie akcentu)
die Tante -ciotka => die Tanten - ciotki |
- rzeczowniki zakończone na:
- in |
die Studentin - studentka |
-ei
(oprócz kilku wyjątków)* |
die Bäckerei - piekarnia |
-heit |
die Freiheit - wolność |
-keit |
die Möglichkeit |
-schaft |
die Freundschaft - przyjaźń |
-ung |
die Achtung - uwaga |
*wyjątki: der Papagei - papuga
das Ei - jajko
das Allerei - rozmaitości
- rzeczowniki pochodzenia obcego zakończone na:
- a |
Die Aula - aula |
- age |
Die Garage - garaż |
- ance |
Die Balance - równowaga |
- anz |
Die Arroganz - arogancja |
- enz |
Die Kompetenz - kompetencja |
- ie |
Die Energie - energia |
- ik |
Die Mathematik - matematyka |
- ion |
Die Station - stacja, przystanek, oddział |
- tät |
Die Fakultät - wydział, fakultet |
- ur |
Die Literatur - literatura |
Rodzaj nijaki - Neutrum (n)
- rzeczowniki odnoszące się do młodych osób i zwierząt:
das Kind - dziecko
das Junge - młode, pisklę
das Ferkel - prosię
das Kalb - cielę |
- rzeczowniki będąca zdrobnieniami, zakończone na -chen, -lein:
das Blümlein - kwiatuszek
das Fräulein - panienka
das Häuschen - domek
das Bärchen - miś |
- nazwy państw, miast i kontynentów. Należy pamiętać, że używa się ich bez rodzajnika określonego, chyba, że występują razem z przydawką:
das schöne Berlin - piękny Berlin
das große Deutschland - duże Niemcy
das historische Warschau - zabytkowa Warszawa
das heiße Afrika - gorąca Afryka |
Wyjątki:
die Ukraine
die Schweiz
die Türkei
die Slowakei
die Niederlande
die USA
der Irak
der Iran
der Sudan
der Libanon |
- rzeczowniki oznaczające ułamki:
das Zweitel - jedna druga
das Viertel - ćwierć, kwadrans
das Achtel - jedna dziesiąta |
das Silber - srebro
das Eisen - żelazo
das Gold - złoto
das Kalzium - wapń |
wyjątki:
der Stahl - stal
die Bronze - brąz
die Kohle - węgiel |
- rzeczowniki, które zostały utworzone z innych części mowy:
das Schreiben - pisanie
das Lesen - czytanie
das Leben - życie
das Gute - dobro |
- rzeczowniki z przedrostkiem ge-:
das Gebirge - góry
das Gebäude - budynek
das Getränk - napój
das Gesicht - twarz |
Wyjątki:
die Geschichte - historia
der Gedanke - myśl
der Geschmack - smak
|
- rzeczowniki pochodzenia obcego zakończone na:
-ment |
Das Instrument - instrument |
-um |
Das Museum - muzeum |
-in |
Das Benzin - benzyna |
