Akkusativ - Biernik w Języku Niemieckim

Akkusativ, czyli niemiecki biernik jest tematem niniejszego kursu. W jednym z wcześniejszych artykułów omawialiśmy odmianę przez przypadki: mocną, słabą i mieszaną, w artykule o rzeczownikach również wspominaliśmy na temat jego przypadków. W tym samouczku przyjżymy się natomiast bliżej Biernikowi - Akkusativ.

Akkusativ (biernik) odpowiada na pytania:

• Wen? Was? - Kogo? Co?

Rzeczowniki w Akkusativie mają następujące rodzajniki:

	rodzaj męski	rodzaj żeński	rodzaj nijaki	liczba mnoga
Akkusativ	den einen	die eine	das ein	die -

Uwaga! W bierniku rzeczowniki nie otrzymują żadnych końcówek.

Biernika używamy:

1. Po wyrażeniu: es gibt (jest, są). Należy zapamiętać, że po tym zwrocie występuje tylko rodzajnik nieokreślony!

Hier gibt es eine Lampe. – Tu jest lampa. Im Zimmer gibt es einen Tisch. – W pokoju jest stół. Gibt es Fragen? – Czy są pytania?

2. Po następujących czasownikach, podobnie, jak w języku polskim:

• haben - mieć
• sehen - widzieć
• brauchen - potrzebować
• suchen - szukać
• bringen - przynosić
• lieben - kochać

Peter hat einen neuen Fahrrad. – Piotr ma nowy rower. Ich sehe den Onkel. – Widzę wujka. Brauchst du einen Kuli? – Czy potrzebujesz długopisu? Er sucht die Brille. – On szuka okularów. Bring mir das Buch! – Przynieś mi książkę! Ich liebe die Tiere. – Kocham zwierzęta.

3. Biernik występuje również po czasownikach, które mogą jednocześnie połączyć się z celownikiem. Aby wiedzieć, czy po danych czasowniku wystąpi biernik, należy zadać pytania: wen? lub was?:

Ich schreibe der Mutter einen Brief. – Piszę mamie list. Was schreibe ich der Mutter? – Co piszę mamie?

Der Opa schenkt mir das Buch. – Dziadek ofiarowuje mi książkę. Was schenkt mir der Opa? – Co ofiarowuje mi dziadek?

Der Vater gibt dem Kind (was?) die Schokolade. – Ojciec daje dziecku (co?) czekoladę.

Die Lehrerin zeigt den Schülern (was?) ein Experiment. – Nauczycielka pokazała uczniom (co?) eksperyment.

Der Lehrer erklärt (was?) die Aufgabe. – Nauczyciel wyjaśnia (co?) zadanie.

4. Biernik występuje po następujących przyimkach:

• durch - przez
• entlang - wzdłuż
• für – dla, za, na
• gegen - przeciw
• ohne - bez
• um – wokół, dookoła, o

Ich gehe durch den Wald dnach Hause. – Idę przez las do domu. Er dankt mir für die Hilfe. – On dziękuje mi za pomoc. Hast du etwas gegen meinen Bruder? – Masz coś przeciwko mojemu bratu?

Dativ - Celownik w Języku Niemieckim

Dativ, czyli niemiecki celownik jest tematem niniejszego kursu. W jednym z wcześniejszych artykułów omawialiśmy odmianę przez przypadki: mocną, słabą i mieszaną, w artykule o rzeczownikach również wspominaliśmy na temat jego przypadków. W tym samouczku przyjżymy się natomiast bliżej Celownikowi - Dativ.

Dativ (celownik) odpowiada na pytania:

• Wem? - Komu? Czemu?

Rzeczowniki w Dativie mają następujące rodzajniki:

	rodzaj męski	rodzaj żeński	rodzaj nijaki	liczba mnoga
Dativ	dem einem	der einer	dem einem	den + n - + n

Uwaga! Rzeczowniki w liczbie mnogiej otrzymują dodatkowo końcówkę –n.

1. Dativ występuje po następujących czasownikach:

• gehören – należeć do
• helfen – pomagać
• gefallen – podobać się
• begegnen – spotykać
• danken – dziękować
  
• gratulieren - gratulować

poniżej kilka przykładów:

Wem gehört das Auto? – Do kogo należy ten samochód? Das Auto gehört der Familie Becher. – Ten samochód należy do rodziny Becher. Ich helfe dem Vater. – Pomagam tacie. Sie begegnete seinem Freund. – Ona spotkała swojego przyjaciela. Ich danke meiner Oma für ihre Hilfe. – Dziękuję babci za pomoc.

2. Dativ występuje również po czasownikach, które mogą połączyć się jednocześnie z biernikiem. Aby wiedzieć, jakiego przypadka użyć, należy zadać danej części zdania odpowiednie pytanie. Jeżeli możemy sformułować pytanie: wem? (komu, czemu) oznacza to, że rzeczownik będzie w celowniku. Np.:

Ich schreibe der Mutter einen Brief. – Piszę mamie list. Wem schreibe ich den Brief? – Komu piszę list?

Ich antworte dem Lehrer. – Odpowiadam nauczycielowi. Wem antworte ich? – Komu odpowiadam?

Der Opa schenkte (wem?) dem Enkel das Buch. – Dziedek podarował (komu?) wnuczkowi książkę.

Der Opa schenkte (wem?) dem Enkel das Buch. – Dziedek podarował (komu?) wnuczkowi książkę.

Der Vater gibt (wem?) dem Kind die Schokolade. – Ojciec daje (komu?) dziecku czekoladę.

Der Lehrer erklärt (wem?) den Schülern die Aufgabe. – Nauczyciel wyjaśnia (komu?)  uczniom zadanie.

Die Lehrerin zeigt (wem?) den Schülern ein Experiment. – Nauczycielka pokazała (komu?) uczniom eksperyment.

3. Celownik występuje po następujących przyimkach:

• aus - z
• bei – u, przy, koło
• gegenüber - naprzeciw
  
• mit - z
• nach – po, do
• seit - od
• von – od,o, z
• zu - do

Heute komme ich um 15 Uhr aus der Schule. – Dzisiaj wychodzę o 15. ze szkoły. Ich fahre mit meiner Freundin ans Meer. – Jadę z przyjaciółką nad morze. Das ist der Brief von meiner Tante. – To jest list od mojej cioci.

Deklinacja Rzeczowników przez Przypadki w Języku Niemieckim

W języku polskim istnieje siedem przypadków, przez które odmieniają się rzeczowniki: mianownik, dopełniacz, celownik, biernik, narzędnik, miejscownik, wołacz. W języku niemieckim jest ich mniej. Rzeczowniki odmieniają się tylko przez cztery przypadki, które odpowiadają pierwszym czterem przypadkom polskim.

Przypadki w języku niemieckim to:

Nominativ - mianownik

Genitiv - dopełniacz

Dativ - celownik

Akkusativ - biernik

Pytania, jakie zadajemy do każdego przypadku są prawie takie same, jak w naszym języku:

Nominativ                  (mianownik)	Wer? Was? Kto? Co?
Genitiv                       (dopełniacz)	Wessen? Czyj? Czyja? Czyje?
Dativ                         (celownik)	Wem? Komu? Czemu?
Akkusativ                  (biernik)	Wen? Was? Kogo? Co?

W języku polskim rzeczowniki odmieniają się poprzez dodanie do tematu odpowiedniej końcówki fleksyjnej, np.: lampa, lampy, lampie, lampę, lampą, lampie, lampo. Ważną informacją i jednocześnie różnicą pomiędzy językiem polskim a niemieckim jest fakt, że rzeczowniki niemieckie odmieniają się PRZEZ ODMIANĘ RODZAJNIKA. Tylko w poszczególnych przypadkach dodaje się do rzeczownika końcówkę, np.:

Nominativ                  (mianownik)	der Maler ojciec	das Kind dziecko
Genitiv                       (dopełniacz)	des Malers ojca	des Kindes dziecka
Dativ                       (celownik)	dem Maler ojcu	dem Kind dziecku
Akkusativ                   (biernik)	den Maler ojca	das Kind dziecko

Poniżej przedstawiam tabelę odmiany rodzajników oraz końcówki rzeczowników dla wszystkich rodzajów i przypadków:

	rodzaj męski	rodzaj żeński	rodzaj nijaki	liczba mnoga
Nominativ	der ein	die eine	das ein	die -
Genitiv	des + s eines + s	der einer	des + s eines + s	der -
Dativ	dem einem	der einer	dem einem	den + n - + n
Akkusativ	den einen	die eine	das ein	die -

Warto przejrzeć kilka przykładów by lepiej zrozumieć stosowanie powyższego przykładu, jak wiadomo najlepiej uczy się stojąc teorię w praktyce:

Poniżej prezentujemy przykładowa odmiana rzeczowników:

der Löffel - łyżka

 die Gabel  - widelec

das Messner – nóż

	rodzaj męski	rodzaj żeński	rodzaj nijaki	liczba mnoga
Nominativ	der Löffel	die Gabel	das Messer	die Löffel, Gabeln, Messer
Genitiv	des Löffels	der Gabel	des Messers	der Löffel, Gabeln, Messer
Dativ	dem Löffel	der Gabel	dem Messer	den Löffeln, Gabeln, Messern
Akkusativ	den Löffel	die Gabel	das Messer	die Löffel, Gabeln, Messer

Niektóre rzeczowniki w jezyku niemieckim przyjmują nieco inne formy odmiany. Dlatego też powstał podział deklinacji rzeczowników na 3 typy:



Odmiana mocna

Odmiana słaba

Odmiana mieszana

Podział ten opiera się głównie na dopełniaczu rzeczownika oraz mianowniku liczby mnogiej.

Genitiv - Dopełniacz w Języku Niemieckim

Genitiv, czyli niemiecki dopełniacz jest tematem niniejszego kursu. W jednym z wcześniejszych artykułów omawialiśmy odmianę przez przypadki: mocną, słabą i mieszaną, w artykule o rzeczownikach również wspominaliśmy na temat jego przypadków. W tym samouczku przyjżymy się natomiast bliżej Dopełniaczowi - Genitiv.

Genitiv (dopełniacz) odpowiada na pytanie:

• Wessen? - Czyj? Czyja? Czyje?

Rzeczowniki w Genitivie będą miały następujące rodzajniki oraz końcówki:

	rodzaj męski	rodzaj żeński	rodzaj nijaki	liczba mnoga
Genitiv	des + (e)s eines + (e)s	der einer	des + (e)s eines + (e)s	der -

Uwaga! Końcówkę -(e)s otrzymują tylko rzeczowniki rodzaju męskiego i nijakiego. Rzeczowniki rodzaju żeńskiego oraz w liczbie mnogiej nie będą miały końcówki.

Końcówkę –es będą miały zazwyczaj rzeczowniki jednosylabowe, np.:

das Hemd (koszula) – des Hemdes (koszuli) der Mann (mężczyzna) – des Mannes (mężczyzny)

 Rzeczowniki dwu- lub wielosylabowe otrzymają końcówkę –s.

Rzeczowniki w dopełniaczu odpowiadają na pytanie: wessen? Formułując  pytanie z tym właśnie zaimkiem, nie wstawiamy po nim rodzajnika. Np.:

Wessen Zimmer ist das? – Czyj to pokój? Wessen Kleid ist das? – Czyja to sukienka?

Przykłady zdań z rzeczownikami w dopełniaczu:

• Rodzaj męski: des + (e)s / eines + (e)s

Wessen Zimmer ist das? – Czyj to pokój? Das ist der Rucksack des Schülers. – To jest plecak tego ucznia. Vor der Schule steht das Auto des Lehrers. – Przed szkołą stoi samochód nauczyciela. Ich warte auf die Abfahrt des Zuges. – Czekam na odjazd pociągu.

• Rodzaj żeński: der / einer

Das ist die Tasche der Frau. – To jest torebka kobiety. Im zweiten Stock ist das Sekretariat der Schule. - Na drugim piętrze jest sekretariat szkoły. Das ist das Bild der Malerin. – To jest obraz malarki.

• Rodzaj nijaki: des + (e)s / eines + (e)s

Das ist die Tür des Zimmers. – To są drzwi pokoju. Die Spielzeuge des Kindes sind im Sandkasten. – Zabawski dziecka są w piaskownicy. Der Besitzer des Autos wohnt hier. – Właściciel tego samochodu mieszka tutaj.

• Liczba mnoga: der / einer

Der Besuch der Freundinnen war sehr überraschend.  – Wizyta przyjaciółek była bardzo zaskakująca. Das ist die Firma der Eltern. – To jest firma rodziców. Die Klassenarbeiten der Schüler wurden korrigiert. – Sprawdziany dzieci zostały poprawione.

---

Dopełniacz będzie również występował po takich przyimkach, jak:

• anhand – na podstawie
• anlässlich – z okazji
• infolge – wskutek
• kraft – na mocy
• mittels – za pomocą
• trotz - mimo
• zeit / während – podczas
• zwecks – w celu

Przykłady zdań:

Anhand des Textes habe ich Hausaufgabe gemacht. – Na podstawie tego tekstu odrobiłem zadanie domowe. Zeit senes Lebens hat er 7 Bücher geschrieben. – Podczas swojego życia napisał 7 książek. Trotz des Lernens habe ich die Prüfung durschgefallen. – Pomimo nauki oblałem egzaim.

---

NAZWY WŁASNE

Imiona i nazwiska, a także nazwy własne tworzą dopełniacz nieco inaczej. Są dwa sposoby na utworzenie Genitivu dla tych wyrazów:

1). Imię / nazwisko lub inna nazwa własna występuje przed rzeczownikiem. Otrzymuje ona  końcówkę (e)s. Rzeczownik „traci” rodzajnik, ponieważ imię własne, będące przed nim, nie posiada rodzajnika.:

Kathrins Hund – Pies Kasi Alexanders Haus – Dom Aleksandra Goethes „Faust”  - „Faust” Goethego Deutschlands Hauptstadt – stolica Niemiec Frau Schmidts Mann – mąż pani Schmidt Herrn Fuhrmanns Auto – samochód pana Fuhrmanna

Uwaga! Rzeczownik Herr otrzymał końcówkę –n, gdyż należy on do odmiany słabej.

• Jeżeli temat dopełniacza kończy się na: -s, -ß, -z, -tz, -x, wówczas imiona własne otrzymują końcówkę: -ens:

Thomasens Mutter lub Thomas’ Mutter – mama Tomasza Fritzens Bücher lub Fritz’ Bücher – książki Fritza

2). Imię / nazwisko lub inna nazwa własna występuje za rzeczownikiem. Otrzymuje ona również końcówkę (e)s, jednak rzeczownik, który stoi na pierwszym miejscu, „zachowuje” rodzajnik:

Der Hund Kathrins – Pies Kasi Das Haus Alexanders – Dom Aleksandra Die „Faust“ Goethes - „Faust” Goethego Die Hauptstadt Deutschlands – stolica Niemiec Der Mann Frau Schmidts– mąż pani Schmidt Das Auto Herrn Fuhrmanns  – samochód pana Fuhrmanna

Uwaga! Wszystkie powyższe formy można wyrazić w jeszcze inny, moim zdaniem łatwiejszy sposób. Należy użyć w tym celu przyimka von, po którym zawsze występuje celownik. Dlaczego forma ta jest prostsza? Ponieważ w celowniku w l.poj. rzeczowniki nie otrzymają żadnych końcówek:

Der Hund von Kathrin – Pies Kasi Das Haus von Alexander – Dom Aleksandra Die „Faust“ von Goethe - „Faust” Goethego Die Hauptstadt von Deutschland – stolica Niemiec Der Mann von Frau Schmidt – mąż pani Schmidt Das Auto von Herrn Fuhrmann  – samochód pana Fuhrmanna Die Mutter von Thomas – mama Tomasza Die Bücher von Fritz – książki Fritza

Homonimy w jezyku niemieckim

Homonimy są to wyrazy, które brzmią w danym języku tak samo, ale mają różne znaczenia. W języku niemieckim rzeczowniki te różnią się od siebie albo rodzajem, albo też formą liczby mnogiej.

Najczęściej występujące homonimy w języku niemieckim to:

	Singular	Plural	Tłumaczenie
BAND	der Band	die Bände	tom
	das Band	die Bänder	wstążka
	das Band	die Bande	węzeł
BANK	die Bank	die Bänke	ławka
	die Bank	die Banken	bank
BAUER	der Bauer	die Bauern	chłop
	das Bauer	die Bauer	klatka dla ptaków
BUND	der Bund	die Bünde	sojusz
	das Bund	die Bunde	pęczek
FLUR	der Flur	die Flure	korytarz
	die Flur	die Fluren	pole
GEHALT	der Gehalt	-	-
	das Gehalt	die Gehälter	pensja
GESICHT	das Gesicht	die Gesichter	twarz
	das Gesicht	die Gesichte	przywidzenie
	das Gesicht	-	wygląd
HEIDE	der Heide	die Heiden	poganin
	die Heide	die Heiden	puszcza
HUT	der Hut	die Hüte	kapelusz
	die Hut	-	opieka
JUNGE	der Junge	die Jungen	chłopiec
	das Junge	die Jungen	młode (np. szczenię)
KIEFER	der Kiefer	die Kiefer	szczęka
	die Kiefer	die Kiefern	sosna
KUNDE	der Kunde	die Kunden	klient
	die Kunde	-	wieść
LEITER	der Leiter	die Leiter	kierownik
	die Leiter	die Leitern	drabina
MARK	die Mark	die Marken	marchia
	die Mark	-	marka (waluta)
	das Mark	-	szpik
MAST	der Mast	die Maste(n)	maszt
	die Mast	-	tuczenie
MESSER	der Messer	die Messer	miernik
	das Messer	die Messer	nóż
MUTTER	die Mutter	die Mütter	matka
	die Mutter	die Muttern	nakrętka
SEE	der See	die Seen	jezioro
	die See	die Seen	morze
STEUER	die Steuer	die Steuern	podatek
	das Steuer	die Steuer	ster, kierownica
STRAUß	der Strauß	die Sträuße	bukiet
	der Strauß	die Strauße	struś
TAU	der Tau	-	rosa
	das Tau	die Taue	lina
TOR	der Tor	die Toren	prostak
	das Tor	die Tore	brama
VERDIENST	der Verdienst	-	zarobek
	das Verdienst	die Verdienste	zasluga
WEISE	der Weise	die Weisen	mędrzec
	die Weise	die Weisen	sposób
	die Weise	die Weisen	melodia

 

Liczba pojedyczna i mnoga rzeczowników w Języku Niemieckim

Rzeczowniki w języku niemieckim, tak samo jak w języku polskim, występują w liczbie pojedynczej (der Singular) oraz mnogiej (der Plural). Liczba pojedyncza odnosi się do jednostki, bez względu na to, czy jest ona osobą (der Mensch - człowiek), gatunkiem (der Hund - pies) czy też zbiorowością (die Armee - armia). Liczba mnoga określa wiele przedmiotów lub osób (np. die Männer – mężczyźni, die Äpfel – jabłka, itd.)



Rodzajnik określony w liczbie mnogiej jest wspólny dla rodzaju męskiego, żeńskiego oraz nijakiego i brzmi: die.

RODZAJNIK NIEOKREŚLONY W LICZBIE MNOGIEJ NIE WYSTĘPUJE !!!

Tabele przedstawiają występowanie rodzajników określonych i nieokreślonych w zależności od liczby pojedynczej i mnogiej. Więcej o rodzajnikach.

Singular			Plural
der	die	das	die
ein	eine	ein	-

Przykłady tworzenia liczby mnogiej od liczby pojedynczej:

Singularform (stół) der Tisch ein Tisch (lampa) die Lampe eine Lampe (zeszyt) das Heft ein Heft

Pluralform die Tische (stoły) Tische die Lampen (lampy) Lampen die Hefte (zeszyty) Hefte

Niektóre rzeczowniki w języku niemieckim występują tylko w liczbie pojedynczej (są to tzw. Singulariatantum) lub mnogiej (Pluraliatantum).

Singulariatantum (Tylko w liczbie pojedynczej występują:) Rzeczowniki materiałowe: Das Holz – drewno Das Gold – złoto Das Milch – mleko Das Eis – lód, lody Rzeczowniki abstrakcyjne: Das Gute – dobro Die Ruhe - cisza Der Hunger – głód Rzeczowniki, które zostały utworzone od bezokoliczników: Das Lesen – czytanie Das Rauchen – palenie papierosów Das Aufräumen – sprzątanie Rzeczowniki będące nazwami zbiorowymi: Das Personal – personel Der Adel – szlachta Die Bevölkerung – ludność

Pluraliatantum (Tylko w liczbie mnogiej występują:) Niektóre nazwy geograficzne: Die Niederlande – Holandia Die Alpen – Alpy Takie rzeczowniki, jak: Die Leute – ludzie Die Ferien – wakacje, ferie Die Kosten – koszty Die Papiere - dokumenty

Nominativ - Mianownik w Języku niemieckim

Nominativ, czyli niemiecki mianownik jest tematem niniejszego kursu. W jednym z wcześniejszych artykułów omawialiśmy odmianę przez przypadki: mocną, słabą i mieszaną, w artykule o rzeczownikach również wspominaliśmy na temat jego przypadków. W tym samouczku przyjżymy się natomiast bliżej Mianownikowi - Nominativ.

Nominativ (mianownik) odpowiada na pytania:

• Wer? Was? - Kto? Co?

Rzeczowniki w Nominativie będą miały następujące rodzajniki:

	rodzaj męski	rodzaj żeński	rodzaj nijaki	liczba mnoga
Nominativ	der ein	die eine	das ein	die -

Rzeczownik będzie zawsze w mianowniku po następujących pytaniach:

Was ist das? Das ist eine Lampe. – To jest lampa. Das ist ein Buch. – To jest książka. Das ist ein Tisch. – To jest stół.

Wer ist das? Das ist ein Mann. – To jest mężczyzna. Das ist ein Kind. – To jest dziecko. Das ist meine Mutter. – To jest moja mama.

Rzeczownik w Nominativie występuje po czasownikach:

• sein

Ist das Haus groß? – Czy ten dom jest duży? Peter ist Arzt. – Piotr jest lekarzem. Hier ist meine Wohnung. – Tu jest moje mieszkanie.

• werden

Ich werde Lehrerin. – Ja zostanę nauczycielką. Wie wird das Wetter? – Jaka będzie pogoda?

• liegen

Hier liegt der Kuli. – Tu leży długopis. Neben mir liegt das Buch. – Obok mnie leży książka.

• stehen

Vor dem Haus steht die Frau. – Przed domem stoi kobieta. Im Zimmer steht das Klavier. – W pokoju stoi fortepian.

Opuszczanie rodzajnika przed rzeczownikami w Języku Niemieckim

Nie wszystkie rzeczowniki w języku niemieckim są poprzedzone w zdaniu rodzajnikiem. W niektórych przypadkach należy go opuścić.

Rodzajnika nie używamy:

• Przed imionami i nazwiskami:
  

Er heißt Peter Schmidt	On nazywa się Peter Schmidt.
Justina und Paul fahren ans Meer	Justyna i Paweł jadą nad morze.
Beethoven war der große deutsche Pianist.	Beethoven był wielkim niemieckim pianistą.

• Przed nazwami zawodów:

In der Zukunft werde ich Lehrerin	W przyszłości zostanę nauczycielką
Meine Muter ist Ärztin	Moja mam jest lekarką.
Er möchte Schauspieler werden.	On chciałby zostać aktorem.

• Przed nazwami narodowości:
  

Ich bin Polin	Jestem Polką.
Jose ist Spanier	Jose jest Hiszpanem.
Wolfgang und Kathrin sind Deutschen	Wolfgang i Kathrin są Niemcami.

• Przed nazwami większości państw i miast oraz kontynentów:

Ich komme aus Polen	Pochodzę z Polski.
Oli wohnt in Deutschland.	Oli mieszka w Niemczech.
Asien ist der alte Kontinent.	Azja jest starym kontynentem.

• Przed rzeczownikami materiałowymi, których bliżej nie określamy:

Der Tisch ist aus Holz	Stół jest z drewna.
Meine Ohrringe sind aus Silber.	Moje kolczyki są ze srebra.
Gold ist ein Edelmetall.	Złoto jest metalem szlachetnym.
Ich trinke Wasser.	Piję wodę.
Ich esse Brot.	Jem chleb.

• Po wyrazach określających ilość, miarę i ciężar:

Ich trinke eine Tasse Tee	Piję filiżankę hermaty.
Bitte eine Dose Cola	Poproszę puszkę Coli.
Ich möchte 2 Kilo Kartoffeln kaufen.	Chciałbym kupić 2 kg ziemniaków.
Hier ist eine Gruppe Menschen	Tu jest grupa ludzi.

• Gdy pojawiają się liczebniki główne:

Ich habe 3 Katzen.	Mam 3 koty.
Ich bin 20 Jahre alt.	Mam 20 lat.
Im letzten Monat habe ich 2 Bücher gelesen.	W zeszłym miesiącu przeczytałem 2 książki.

• Gdy przed rzeczownikiem pojawia się zaimek

Mein Vater ist Fahrer.	Mój tato jest kierowcą.
Unser Onkel ist lustig.	Nasz wujek jest zabawny.
An diesem Montag gehe ich nicht zur Schule.	W ten poniedziałek nie idę do szkoły.

• Po wyrazach: viel, wenig, etwas:

Jeder möchte viel Geld haben.	Każdy chciałby mieć dużo pieniędzy.
Ich habe wenig Zeit.	Mam mało czasu.
Sie hat etwas Ersparnisse.	Ona ma trochę oszczędności.

• Bardzo często po następujących przyimkach: ohne, zu, nach, vor:

Ich gehe ohne Regenschirm spazieren .	Idę na spacer bez parasolki.
Er isst zu Mittag.	On je obiad.
Ich gehe nach Hause.	Idę do domu.
Sie muss vor Gericht erscheinen.	Ona musi zjawić się przed sądem.

• Po przydawce dopełniaczowej, a także po zaimkach: wessen, dessen, deren

Wessen Bild hängt an der Wand?	Czyj obraz wisi na ścianie?
Das ist das Haus, dessen Besitzer in Deutschland wohnt.	To jest dom, którego właściciel mieszka w Nimeczech.
Das ist der Frau, deren Mann Schriftsteller ist.	To jest pani, której mąż jest pisarzem.

• W przysłowiach oraz utartych zwrotach:

Przysłowia:

Übung macht den Meister.	Ćwiczenie czyni mistrza.
Aller Anfang ist schwer.	Początki są trudne.
Kommt Zeit, kommt Rat.	Przyjdzie pora, przyjdzie rada.

Zwroty:

Sorgen machen	martwić się
In Zweifel ziehen	wątpić
Entscheidung treffen	podjąć decyzję

 

Przypadki Rzeczownika - Odmiana Mocna w Języku Niemieckim

W kursie dotyczącym deklinacji rzeczowników przez przypadki w języku niemieckim wspomniejliśmy o trzech typach odmian: słabej, mocnej i mieszanej. Niniejszy artykuł dotyczy odmiany mocnej. Odmiana mocna jest najbardziej popularna wśród rzeczowników i występuje wśród nich najczęściej. Należy do niej większość rzeczowników rodzaju męskiego i nijakiego, oraz ok. 30 rzeczowników rodzaju żeńskiego.

W odmianie mocnej w liczbie pojedynczej dopełniacz rodzaju męskiego i nijakiego otrzymuje końcówkę -(e)s. W liczbie mnogiej celownik wszystkich rodzajów otrzymuje końcówkę –n.  

Końcówkę -es w dopełniaczu dodaje się zazwyczaj wtedy, gdy mamy do czynienia z rzeczownikiem jednosylabowym:

das Hemd (koszula)	des Hemdes (koszuli)
der Mann (mężczyzna)	des Mannes (mężczyzny)
das Kind (dziecko)	des Kindes (dziecka)

Rzeczowniki wielosylabowe otrzymują zazwyczaj końcówkę –s:

der Mantel (płaszcz)	des Mantels (płaszcza)
der Vater (ojciec)	des Vaters (ojca)
das Gesicht (twarz)	des Gesichts (twarzy)

Liczba mnoga przyjmuje różne formy (patrz: liczba mnoga rzeczowników), w tej odmianie najczęściej jednak rzeczowniki w liczbie mnogiej będą się kończyły na: -e, -er, -s lub nie otrzymają końcówki w ogóle.

• Odmiana rzeczownika rodzaju męskiego:

przykład: Der Vater - ojciec

	Singular (liczba pojedyncza)	Plural (liczba mnoga)
Nominativ	der Vater	die Väter
Genitiv	des Vaters	der Väter
Dativ	dem Vater	den Vätern
Akkusativ	den Vater	die Väter

• Odmiana rzeczownika rodzaju nijakiego:

przykład: Das Kind - dziecko

	Singular (liczba pojedyncza)	Plural (liczba mnoga)
Nominativ	das Kind	die Kinder
Genitiv	des Kindes	der Kinder
Dativ	dem Kind	den Kindern
Akkusativ	das Kind	die Kinder

Uwaga! Rzeczowniki rodzaju męskiego i nijakiego pochodzenia obcego, które w liczbie mnogiej mają końcówkę –s, nie otrzymają w celowniku końcówki –n. Do takich rzeczowników należą m.in.:

das Auto                     der Tipp                      das Hobby                  das Hotel                    das Foto                     das Restaurant             das Büro

die Autos die Tipps die Hobbys die Hotels die Fotos die Restaurants die Büros

Liczba mnoga rzeczownika das Auto będzie wyglądała następująco:

	Plural
Nominativ	die Autos
Genitiv	der Autos
Dativ	den Autos
Akkusativ	die Autos

• Odmiana rzeczownika rodzaju żeńskiego

Rzeczowniki rodzaju żeńskiego, które zaliczają się do odmiany mocnej są najczęściej jednosylabowe i mają końcówkę –e oraz przegłos w liczbie mnogiej. Są to m.in.:

	Singular	Plural
kiełbasa	die Wurst	die Würste
noc	die Nacht	die Nächte
miasto	die Stadt	die Städte
mysz	die Maus	die Mäuse
ławka	die Bank	die Bänke
siła	die Kraft	die Kräfte
ściana	die Wand	die Wände
panna młoda	die Braut	die Bräute
ręka	die Hand	die Hände

       a także 2 następujące wyrazy:

	Singular	Plural
mama	die Mutter	die Mütter
córka	die Tochter	die Töchter

przykład: die Mutter – mama

	Singular (liczba pojedyncza)	Plural (liczba mnoga)
Nominativ	die Mutter	die Mütter
Genitiv	der Mutter	der Mütter
Dativ	der Mutter	den Müttern
Akkusativ	die Mutter	die Mütter

Zestawienie odmiany rzeczowników rodzaju męskiego, nijakiego i żeńskiego w jednej tabeli:

	rodzaj męski	rodzaj żeński	rodzaj nijaki	liczba mnoga
Nominativ	der Vater	die Mutter	das Kind	die Väter,  Kinder, Mütter
Genitiv	des Vaters	der Mutter	des Kindes	der Väter, Kinder, Mütter
Dativ	dem Vater	der Mutter	dem Kind	den Vätern, Kindern, Müttern
Akkusativ	den Vater	die Mutter	das Kind	die Väter, Kinder, Mütter

Przykłady zdań z zastosowaniem odmienionych przez przypadki rzeczowników:

Liczba pojedyncza

Nominativ

Die Mutter steht vor dem Haus.	Mama stoi przed domem.
Das Kind spielt Verstecken.	Dziecko bawi się w chowanego.
Der Vater öffnet das Fenster.	Ojciec otwiera okno.
Hier ist die Bahnhof.	Tu jest dworzec kolejowy.
Die Lehrerin ist sehr nett.	Ta nauczycielka jest bardzo miła.

Genitiv

Das Spielzeug des Kindes wurde kaputtgemacht.	Zabawka tego dziecka zepsuła się.
Das ist das Auto des Vaters.	To jest samochód ojca.
Hier sitzt der Bruder der Mutter.	Tu siedzi brat mamy.
Das Auto des Lehrers steht vor der Schule.

Dativ

Das gehört dem Vater	To należy do ojca.
Ich hilfe der Mutter zu Hause.	Pomagam mamie w domu.
Ich erkläre dem Kind die Hausaufgabe.	Wyjaśniam dziecku zadanie domowe.
Er kauft der Freundin ein Geschenk.	On kupuje przyjaciółce prezent.

Akkusativ

Ich sehe den Vater.	Widzę ojca.
Er begrüßt die Mutter.	On wita mamę.
Der Lehrer fragt das Kind.	Nauczyciel pyta dziecko.
Sie bekam den Computer.	Ona otrzymała komputer.

Liczba mnoga

Die Schüler gehen in die Schule.	Uczniowie idą do szkoły. (Nominativ)
Der Besitzer der Häuser ist in Deutschland.	Właściciel tych domów jest w Niemczech. (Genitiv)
Die Lehrerin hilft den Kindern.	Nauczycielka pomaga dzieciom. (Dativ)
Ich bereite die Getränke vor.	Przygotowuję napoje. (Akkusativ)

Przypadki Rzeczowników - Odmiana Mieszana w Języku Niemieckim

W kursie dotyczącym deklinacji rzeczowników przez przypadki w języku niemieckim wspomniejliśmy o trzech typach odmian: słabej, mocnej i mieszanej. Niniejszy artykuł dotyczy odmiany mieszanej. Do odmiany mieszanej należy niewielka liczba rzeczowników rodzaju męskiego i nijakiego.

Rzeczowniki te otrzymują w dopełniaczu liczby pojedynczej końcówkę odmiany mocnej -(e)s, a w liczbie mnogiej we wszystkich przypadkach końcówkę odmiany słabej –(e)n.

Schemat tej odmiany wygląda następująco:

Odmiana mieszana

	Singular (liczba pojedyncza)	Plural (liczba mnoga)
Nominativ	der Doktor	die Doktoren
Genitiv	des Doktors	der Doktoren
Dativ	dem Doktor	den Doktoren
Akkusativ	den Doktor	die Doktoren

Według odmiany mieszanej odmieniają się:

• Rzeczowniki pochodzenia obcego zakończone na –or i  -um:

der Professor der Doktor der Direktor der Traktor der Rektor

das Museum das Datum das Zentrum das Studium das Gymnasium

• Takie rzeczowniki, jak:

das Hemd - koszula das Bett - łóżko das Ende - koniec das Auge - oko das Ohr - ucho das Stadion - stadion der Staat - maństwo der See - jezioro der Schmerz - ból der Organismus - organizm der Mechanismus - mechanizm

Uwaga! Kilka rzeczowników rodzaju męskiego zakończonych na –e, oraz rzeczownik rodzaju nijakiego das Herz (serce) otrzymuje w dopełniaczu liczby pojedynczej końcówkę –(e)ns, a w pozostałych przypadkach liczby pojedynczej oprócz mianownika końcówkę –(e)n (za wyjątkiem rzeczownika das Herz, który końcówkę –n otrzymuje tylko w Dativie)

przykład: Der Gedanke - myśl

	Singular (liczba pojedyncza)	Plural (liczba mnoga)
Nominativ	der Gedanke	die Gedanken
Genitiv	des Gedankens	der Gedanken
Dativ	dem Gedanken	den Gedanken
Akkusativ	den Gedanken	die Gedanken

Rzeczowniki odmieniające się w ten sposób to:

das Herz - serce der Name – nazwisko der Glaube – wiara der Gedanke – myśl der Buchstabe - litera

Przykłady zdań z zastosowaniem rzeczowników należących do odmiany mieszanej:

Liczba pojedyncza

Nominativ

Das ist der Professor.	To jest profesor.
Das Museum ist sehr alt.	To muzeum jest bardzo stare.

Genitiv

Das ist die Dame meines Herzens.	To jest dama mojego serca.
Die Farbe des Hemdes gefällt mir nicht.	Nie podoba mi się kolor tej koszuli.

Dativ

Deine Hausschuhe sind unter dem Bett.	Twoje kapcie są pod łóżkiem.
In diesem Staat herrscht ein König.	W tym państwie rządzi król.

Akkusativ

Ich rufe den Direktor an.	Dzwonię do dyrektora
Er kennt nicht den Namen seiner Lehrerin.	On nie zna nazwiska swojej nauczycielki.

Liczba mnoga

In meinem Zimmer stehen 2 Betten.	W moim pokoju stoją 2 łóżka. (Nominativ)
Frivolität der Gedanken war die Ursache dieses Ereignisses.	Frywolność myśli była przyczyną tego zdarzenia. (Genitiv)
Ich sehe mit den Augen und höre mit den Ohren.	Patrzę oczami i słyszę uszami. (Dativ)
In diesem Stadt gibt es keine Gymnasien.	W tym mieście nie ma gimnazjów. (Akkusativ)

Przypadki Rzeczowników - Odmiana słaba

Jak już wspominaliśmy w kursie dotyczącym deklinacji rzeczowników w języku niemieckim istnieją trzy typy odmiany: słaba, mocna i mieszna. W tym artykule skupimy się na odmianie słabej.

Odmiana słaba dotyczy prawie wszystkich rzeczowników rodzaju żeńskiego oraz niewielkiej liczby rzeczowników rodzaju męskiego. Wszystkie te wyrazy w liczbie mnogiej mają końcówkę –(e)n.

Odmianę słabą charakteryzuje końcówka -(e)n w liczbie mnogiej. Rzeczowniki rodzaju męskiego i żeńskiego mają ją we wszystkich przypadkach liczby mnogiej. Rzeczowniki rodzaju męskiego otrzymają ją również w liczbie pojedynczej, oprócz mianownika.

Rzeczowniki należące do tej odmiany nie otrzymują przegłosu w liczbie mnogiej! (przegłos = Umlaut). Wybór końcówki -n lub –en zależeć będzie od ostatniej litery rzeczownika. Jeżeli wyraz kończy się spółgłoską (oprócz l), dodamy: -en. Jeżeli ostatnią literą w wyrazie jest samogłoska (w większości jest to samogłoska –e) lub spółgłoska l, dodamy: -n. Np.:

Singular		Plural
szkoła kolega klient ulica tablic	Schule Kollege  Kunde      Straße Tafel	Schulen Kollegen Kunden Straßen Tafeln	szkoły koledzy klienci ulice tablice
odpowiedź żołnierz mieszkanie	Antwort   Soldat  Wohnung	Antworten Soldaten        Wohnungen	odpowiedzi żołnierze mieszkania

• Odmiana rzeczowników rodzaju żeńskiego

Niemal wszystkie rzeczowniki rodzaju żeńskiego, oprócz ok. 30, o których była mowa w poprzednim podrozdziale (patrz: odmiana mocna) należą do odmiany słabej. Odmieniają się w następujący sposób:

przykład: die Lampe – lampa

Odmiana słaba – wzór I, rzeczownik rodzaju żeńskiego

	Singular (liczba pojedyncza)	Plural (liczba mnoga)
Nominativ	die Lampe	die Lampen
Genitiv	der Lampe	der Lampen
Dativ	der Lampe	den Lampen
Akkusativ	die Lampe	die Lampen

Analizując deklinację tego rzeczownika można dojść do wniosku, że jego forma w procesie odmiany się nie zmienia. Końcówka –n w Plural jest końcówką fleksyjną liczby mnogiej (czyli stałą formą liczby mnogiej dla tego właśnie rzeczownika), nie zostaje „specjalnie dodana” na potrzebę odmiany przez przypadki.  We wzorze tym odmienia się tylko i wyłącznie rodzajnik, rzeczownik pozostaje w niezmienionej formie. Jest to więc najprostsza forma deklinacji w języku niemieckim

Nieco inaczej (co wcale nie znaczy, że trudniej ;)) jest w przypadku rzeczownika rodzaju męskiego, spójrzmy na II wzór odmiany słabej:

• Odmiana rzeczowników rodzaju męskiego

przykład: Der Junge – chłopiec

Odmiana słaba – wzór II, rzeczownik rodzaju męskiego

	Singular (liczba pojedyncza)	Plural (liczba mnoga)
Nominativ	der Junge	die Jungen
Genitiv	des Jungen	der Jungen
Dativ	dem Jungen	den Jungen
Akkusativ	den Jungen	die Jungen

We wzorze II odmiany słabej została dodana końcówka –n do wszystkich przypadków liczby pojedynczej, oprócz mianownika. Liczba mnoga niczym się nie różni od schematu I odmiany słabej, forma Plural tego rzeczownika pozostaje we wszystkich przypadkach taka sama.

Według tego schematu odmieniają się następujące rzeczowniki rodzaju  męskiego:

• Kończące się na –e, np.:

Der Kollege – kolega Der Junge – chłopiec Der Kunde – klient Der Löwe – lew Der Affe - małpa Der Zeuge – świadek

W tym wiele narodowości:

Der Deutsche – Niemiec Der Pole – Polak Der Chinese – Chińczyk Der Russe – Rosjanin Der Franzose – Francuz Der Grieche – Grek, itd...

• Pochodzenia obcego, kończące się na: -ent, -ant, -et, -at, -ist, np.:

Der Präsident – prezydent Der Student – student Der Elefant – słoń Der Kosmonaut – kosmonauta Der Planet – planeta Der Diplomat – dyplomata Der Tourist – turysta Der Pianist - pianista

• Niektóre rzeczowniki jednosylabowe, taki jak:

Der Herr - pan Der Held - bohater Der Mensch - człowiek Der Nachbar - sąsiad Der Bauer - rolnik Der Prinz - książę Der Bär - niedzwiedź

Specyficzna jest odmiana rzeczownika der Herr – pan, warto ją sobie przyswoić. W liczbie pojedynczej otrzymuje on końcówkę –n, natomiast w mnogiej: -en:

	Singular (liczba pojedyncza)	Plural (liczba mnoga)
Nominativ	der Herr	die Herren
Genitiv	des Herrn	der Herren
Dativ	dem Herrn	den Herren
Akkusativ	den Herrn	die Herren

Przykłady zdań z zastosowaniem rzeczowników należących do odmiany słabej:

Liczba pojedyncza

Nominativ

Das ist Herr Schmidt.	To jest pan Schmidt.
Der Student legt eine Prüfung ab.	Student zdaje egzamin.
Die Lampe hängt über dem Tisch.	Lampa wisi nad stołem.

Genitiv

Das ist das Auto Herrn Schmidt.	To jest samochód pana Schmidta.
Ich lese das Buch des Deutschen, Günter Grass.	Czytam książkę Niemca, Güntera Grassa.
Das Studienbuch dieses Studenten wurde gefunden.	Indeks tego studenta odnalazł się.

Dativ

Ich antworte diesem Nachbarn immer freundlich.	Odpowiadam temu sąsiadowi zawsze serdecznie.
Der Arzt misst dem Patienten die Temperatur.	Lekarz mierzy pacjentowi temperaturę.
Das Zimmer gehört der Schwester.	Ten pokój należy do siostry.

Akkusativ

Kennst du diesen Herrn?	Znasz tego pana?
Ich will den Nachbarn besuchen.	Chcę odwiedzić sąsiada.
Die Firma sucht einen guten Produzenten.	Firma poszukuje dobrego producenta.

Liczba mnoga

Viele Menschen kaufen in Supermärkte ein.	Wielu ludzi robi zakupy w supermarketach. (Nominativ)
Die Arbeit der Polizisten ist schwer	Praca policjantów jest trudna. (Genitiv)
Die Firma gehört den bekannten Computerproduzenten.	Ta firma należy do znanych producentów komputerów. (Dativ)
Ich sehe schöne Frauen.	Widzę piękne kobiety. (Akkusativ)
Ich kenne diese Herren nicht gut.	Nie znam dobrze tych panów. (Akkusativ)

Rodzajniki Nieokreślone w Języku Niemieckim

W języku niemieckim przed rzeczownikami możemy znaleść rodzajniki, które określają nam rodzaj nastepującego po nich rzeczownika. Rodzajniki te mogą występować jako określone będź też nieokreślone. W tym artykule skupimy się na rodzajnikach określonych. Rodzajniki nieokreślone w języku niemieckim:

	Liczba pojedyncza	Liczba mnoga
Rodzaj męski	ein	-
Rodzaj żeński	eine
Rodzaj nijaki	ein

Powyższa tabela przedstawia rodzajniki w zależności od rodzaju i liczby następującego po nich rzeczownika. Warto zauważyć iż przed rzeczownikami w liczbie mnogiej rodzajniki nieokreślone nie występują.

Rodzajnika nieokreślonego używamy:

• gdy mówimy o danej rzeczy/osobie po raz pierwszy, nie wiemy o niej zbyt wiele, nie określamy jej w wypowiadanym właśnie zdaniu:

Hier ist ein Teppich. Der Teppich ist bunt.

Tu jest dywan. Ten dywan jest kolorowy.

W pierwszym zdaniu mówimy o dywanie po raz pierwszy. Nie wiemy jeszcze, co to za dywan, nie określamy go, jest to dla nas "jakiś tam" dywan. Zostaje on scharakteryzowany w drugim zdaniu - jest on kolorowy. "Ten" dywan jest kolorowy, żaden inny, dlatego też w drugim zdaniu używamy rodzajnika określonego.

Dort steht eine Frau. Die Frau ist dünn.

Tam stoi jakaś pani. Ta pani jest szczupła.

Właściwie wszystko zostało zawarte w tłumaczeniu, które w tym przypadku brzmi całkiem poprawnie.

Auf dem Tisch liegt ein Buch. Das Buch ist dick.

Na stole leży książka. Ta książka jest gruba.

Na stole leży jakaś książka. Nie wiemy jeszcze co to za książka, nie jest to również istotne w tym  właśnie zdaniu. W kolejnym zdaniu książka zostaje scharakteryzowana, określamy ją, mówimy, że ta właśnie książka jest gruba. W pierwszym zdaniu użyjemy rodzajnika nieokreślonego, w drugim - określonego.

• po wyrażeniu "es gibt", które oznacza: "jest/są, znajduje/ą się:

Es gibt hier eine Lampe.	Tu jest lampa.
In der Mitte des Zimmers gibt es einen Tisch.	Na środku pokoju jest stół.
Gibt es in dieser Stadt ein Kino?	Czy jest w tym mieście jakieś kino?

• W porównaniach:

Du bist weiß wie eine Wand.	Jesteś blady jak ściana.
Er spricht wie ein Redner.	On przemawia jak mówca.

Rodzajniki Określone i Nieokreślone w Języku Niemieckim

Większość rzeczowników w języku niemieckim poprzedzona jest rodzajnikiem. Rodzajnik określa rodzaj rzeczownika, jego liczbę i przypadek. Rozróżniamy  następujące typy rodzajników:

• określone

Rodzajnik Określony - Liczba pojedyncza		Rodzajnik Określony - Liczba mnoga
der	dla rodzaju męskiego	die	dla wszystkich rodzajów liczby mnogiej.
die	rodzaju żeńskiego
das	dla rodzaju nijakiego

• nieokreślone

Rodzajnik Nieokreślone- Liczba pojedyncza		Rodzajnik Nieokreślony - Liczba mnoga
ein	dla rodzaju męskiego	w  liczbie mnogiej rodzajnik nieokreślony nie występuje!
eine	rodzaju żeńskiego
ein	dla rodzaju nijakiego

W języku polskim rodzajniki nie występują. Mówimy np.: stół, lampa, dziecko i wiemy, że chodzi o (ten) stół (rodzaj męski), (tę) lampę (rodzaj żeński) i (to) dziecko (rodzaj nijaki). Skąd to wiemy? Zdolność rozpoznawania rodzajów jest dla nas czymś naturalnym, możemy ewentualnie wesprzeć się zaimkami przymiotnymi (por. przykład powyżej) lub przymiotnikami występującymi przed rzeczownikiem (np. drewniany stół, wysoka lampa, grzeczne dziecko).

W języku niemieckim, można powiedzieć, sprawa jest ułatwiona, gdyż to właśnie rodzajnik przekaże nam informację o rodzaju rzeczownika. Powiemy.:

der Tisch (stół) die Lampe (lampa) das Kind (dziecko)

i będziemy wiedzieli, że chodzi kolejno o: rodzaj męski, żeński i nijaki. Rodzajnik jest również tym elementem, który będzie się odmieniał w sposób regularny przez przypadki. Co może sprawić uczącym się języka niemieckiego trudność? Fakt, że rodzaje w języku niemieckim często nie pokrywają się z rodzajami w języku polskim. Coś, co mogłoby się wydawać np. rodzaju męskiego, w rzeczywistości przyjmuje inny rodzaj. RODZAJNIKÓW NALEŻY WIĘC UCZYĆ SIĘ WRAZ Z RZECZOWNIKAMI NA PAMIĘĆ ! Znając właściwy rodzajnik będziemy w stanie poprawnie odmienić rzeczownik w zdaniu oraz, w efekcie, bezbłędnie posługiwać się językiem niemieckim.

Ponieważ, tak jak już wspomniałam, w języku polskim rodzajniki nie występują, nie da się ich tak do końca przetłumaczyć na nasz język. Możemy zaryzykować i przetłumaczyć rodzajnik nieokreślony jako: "jakaś/jakiś/jakieś, bliżej nieokreślony/-e natomiast rodzajnik określony jako: "ten/to/ta, konkretny/a przedmiot, osoba, pojęcie". Czasami takie tłumaczenie brzmi poprawnie, czasami jest "na siłę", wtedy rodzajników w ogóle się nie tłumaczy. Oto przykłady zdań:

Das ist ein Kuli.	To jest "jakiś" długopis
(ten długopis jest bliżej nieokreślony, mówimy o nim po raz pierwszy raz, nie wiemy nic na jego temat, nie opisujemy ani nie określamy go)
Er kauft eine Zeitung	On kupuje "jakąś" gazetę
(nie widzimy, co to za gazeta, nie wiemy o niej nic, nie jest ona ważna w  tym zdaniu)
Der Kuli ist lang.	Ten długopis jest długi.
(mówimy o nim po raz drugi, podkreślamy, że chodzi właśnie o ten długopis, żaden inny)
Das Buch ist interessant.	Ta książka jest interesująca.
(ta konkretna książka, żadna inna, jest interesująca i jest przedmiotem naszej rozmowy)
Die Wand ist gelb.	Ta ściana jest żółta.
(mówimy o konkretnym obiekcie, który być może właśnie widzimy, wskazujemy  na niego).

Wybór rodzajnika - określonego lub nie – bywa niekiedy wątpliwy dla uczących się języka niemieckiego. Często mylimy się i zamiast rodzajnika nieokreślonego podajemy określony, lub na odwrót. Nie jest to na szczęście traktowane jako duży błąd, jednak kiedy użyjemy niewłaściwego rodzajnika, nauczyciele/lektorzy poprawiają nas. Kiedy więc należy stosować rodzajnik określony, a kiedy nieokreślony? Czy można go w ogóle opuścić? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w kolejnych podrozdziałach.

Rodzajniki Określone w Języku Niemieckim

W jezyku niemieckim występują dwa rodzaje rodzajników: określone i nieokreslone. W tym artykule skupimy się na rodzajnikach określonych.

Rodzajniki określone w języku niemieckim:

	Liczba pojedyncza	Liczba mnoga
Rodzaj męski	der	die
Rodzaj żeński	die
Rodzaj nijaki	das

Rodzajnika określonego używamy gdy:

• gdy mówimy o konkretnej rzeczy/osobie, którą możemy określić lub która pojawiła się w poprzednim zdaniu:

Das ist ein Bleistift. Der Bleistift ist kurz.

To jest długopis. Ten długopis jest krótki.

Pierwsze zdanie: to jest jakiś długopis. Nie ważne jaki, w tym zdaniu nie ma to żadnego znaczenia. Używamy więc rodzajnika nieokreślonego. W drugim zdaniu precyzujemy naszą wypowiedź i określamy długopis. Ten długopis jest krótki. Dlatego używamy rodzajnika określonego.

Das Haus ist hoch.

Dom jest wysoki.

Właśnie ten konkretny dom jest wysoki.

Wo ist ein Fernbedienung? Der Fernbedienung liegt auf dem Tisch.

Gdzie jest pilot? Pilot leży na sole.

Drugie zdanie: Ten pilot leży na tym stole. Mówimy o konkretnym przedmiocie, którego właśnie poszukujemy. Leży on na tym stole, nie – gdzie indziej.

• Gdy przed rzeczownikiem występuje przymiotnik w stopniu najwyższym, bądź też liczebnik porządkowy:

Die Meeraugspitze ist der höchste Berg Polens.	Rysy są najwyższym szczytem Polski.
Die Weichsel ist der längste Fluss Polens.	Wisła jest najdłuższą rzeką Polski.
Hier ist die zweite Aufgabe.	Tu jest drugie zadanie.

• Przed nazwami rzek, mórz i gór:

Die Donau ist der längste Fluss in Deutschland.	Dunaj jest najdłuższą rzeką w Niemczech.
Die Zugspitze ist der höchste Berg in Deutschland.	Zugspitze jest najwyższym szczytem w Niemczech.
Die Ostsee ist ein flaches See.	Bałtyk jest płytkim morzem.

• Przed nazwami państw w rodzaju męskim i żeńskim, lub w liczbie mnogiej. (większość państw posiada rodzajnik nijaki, tego rodzajnika jednak się nie używa!) Są to następujące państwa:

Rodzaju żeńskiego:

die Ukraine - Ukraina die Schweiz - Szwajcaria die Türkei - Turcja die BRD (Bundesrepublik Deutschland) - RFN die Slowakei - Słowacja die Krim – Krym die Mongolei - Mongolia

Rodzaju męskiego:

der Irak - Irak der Sudan – Sudan der Libanon - Liban

W liczbie mnogiej:

die USA (die Vereinigten Staaten) - USA die Niederlande – Holandia

Przykłady zdań:

Ich fahre in die Ukraine.	Jadę na Ukrainę.
In der Türkei wohnt meine Freundin.	W Turcji mieszka moja przyjaciółka.
Die Schweiz ist ein sehr schönes Land.	Szwajcaria jest bardzo ładnym krajem.

• Gdy przed imieniem, nazwiskiem, nazwą państwa, miasta, części świata występuje przydawka:

Das historische Warschau ist sehenswert.	Zabytkowa Warszawa jest godna zobaczenia.
Der schöne Frau ging an mir vorbei.	Piękna kobieta przeszła obok mnie.

Uwaga! Coraz częściej w języku potocznym używa się rodzajników określonych przed imionami lub nazwiskami, nawet, jeśli nie występuje przed nimi przydawka, np.:

Der Johannes spielt Volleyball.	Jan gra w siatkówkę.
Die Lisa schläft.	Eliza śpi.

• Przed następującymi rzeczownikami, będącymi jedynymi na świecie:

Die Welt - świat Die Luft - powietrze Die Sonne - słońce Der Mond - księżyc

Kilka przykładów:

Heute scheint die Sonne.	Dzisiaj świeci słońce.
Ich möchte auf den Mond fliegen.	Chciałbym polecieć na księżyc.
Die Welt ist schön.	Świat jest piękny.

Rzeczownik i jego rodzaje w Języku Niemieckim

Rzeczownik jest częścią mowy, która oznacza istotę żywą, przedmiot, zjawisko lub pojęcie. Rzeczownik w języku niemieckim odmienia się przez rodzaje, liczby oraz przypadki.

Uwaga! Warto zapamiętać, że wszystkie rzeczowniki w języku niemieckim piszemy wielką litera.

przykłady rzeczowników:

der Mensch - człowiek die Katze - kot die Lampe - lampa der Regen - deszcz die Freude - radość das Lesen - czytanie

RODZAJ RZECZOWNIKA

Rzeczowniki w języku niemieckim, podobnie jak w języku polskim, występują w jednym z trzech rodzajów: męskim, żeńskim lub nijakim. W języku niemieckim rodzaj ten rozpoznać można po rodzajniku, jaki występuje przed rzeczownikiem: der, die, das.

der	rodzajnik męski
die	rodzajnik żeński
das	rodzajnik nijaki

Stosowanie rodzajników w języku niemieckim wcale nie musi być takie proste, jakby się to mogło wydawać. Często rodzaj w języku niemieckim nie pokrywa się z jego polskim odpowiednikiem a coś, co wydaje się być na pewno np. rodzaju żeńskiego lub męskiego, w rzeczywistości przyjmuje inny rodzaj. Np.:

Rodzaj w języku polskim	Rodzaj w języku niemieckim
dziewczynka (rodzaj żeński)	das Mädchen (rodzaj nijaki)
panna (rodzaj żeński)	das Fräulein (rodzaj nijaki)
kura (rodzaj żeński)	das Huhn (rodzaj nijaki)
kanapa / sofa (rodzaj żeński)	das Sofa (rodzaj nijaki)
widelec (rodzaj męski)	die Gabel (rodzaj żeński)
papuga (rodzaj żeński)	der Papagei (rodzaj męski)
świat (rodzaj męski)	die Welt (rodzaj żeński)
kawa (rodzaj żeński)	der Kaffee (rodzaj męski)

Przykładów takich można podać bardzo wiele. Dlatego też ucząc się rzeczowników w języku niemieckim najlepiej wyrobić sobie nawyk zapamiętywania ich razem z rodzajnikiem, przez co w przyszłości będzie nam łatwiej posługiwać się bezbłędnie tym językiem.



Poprawne używanie rodzajników pozwoli nam uniknąć nieporozumień, jakie mogą przysporzyć wyrazy brzmiące jednakowo, różniące się jednak rodzajnikiem i ładunkiem znaczeniowym. Np.:

Der Tor - prostak, głupiec	Das Tor - brama
Der Junge - chłopiec	Das Junge - młode (np. pisklę)
Der Band - tom	Das Band - wstążka, taśma

Poniżej chciałabym zaprezentować kilka zasad, które tyczą się przyporządkowywania rodzaju do rzeczowników, moim zdaniem mogą sie one wydawać nieco zagmatwane i w codziennym użyciu raczej praktyczniej korzystać nam będzie z wieloletniego doświadczania wynikającego z używania danego słowa niżeli z tych zasad. Niemniej jednak warto się z nimi zapoznać i zapamiętać przynajmniej te, które występują najczęściej.

Rodzaj Męski - Maskulinum (m)

• rzeczowniki odnoszące się do płci męskiej (ludzi i zwierząt):

der Mann - mężczyzna der Vater - ojciec der Junge - chłopiec der Löwe - lew

• męskie nazwy zawodów:

der Arzt - lekarz der Schneider - krawiec der Koch - kucharz der Jurist - prawnik

• dni tygodnia

der Montag - poniedziałek der Samstag - sobota

• miesiące

der Januar - styczeń der September - wrzesień

• pory roku

der Sommer - lato der Winter - zima

• pory dnia:

der Morgen - poranek der Mittag - południe

• strony świata:

der Osten - wschód der Norden - północ

• marki samochodów:

der Opel der Mercedes der Fiat

• rzeczowniki, które zostały utworzone od czasowników, nie posiadające końcówek:

der Besuch - odwiedziny (besuchen - odwiedzać) Der Lauf - bieg (laufen - biegać)

• nazwy przypadków, trybów i stopni:

Der Dativ - celownik der Imperativ - tryb rozkazujący Der Komparativ - stopień wyższy

• duża grupa rzeczowników, których liczba mnoga tworzona jest poprzez dodanie końcówki -e do rzeczownika w l. poj.

der Brief - list => die Briefe - listy

• rzeczowniki zakończone na:

-ig	der Honig - miód der König - król
-ing	der Fasching - karnawał der Hering - śledź
-ling	der Schmetterling - motyl der Zwilling - bliźniak
-ich	der Teppich - dywan der Kranich - żuraw
-er (większość)	der Maler - malarz der Bruder - brat
-en (oprócz rzeczowników utworzonych od czasowników)	der Wagen - samochód der Garten - ogród

• rzeczowniki obcego pochodzenia zakończone na:

-ist	Der Polizist - policjant
-or	der Motor - silnik, motor
-ismus	der Kapitalismus - kapitalizm

Rodzaj żeński - Femininum (f)

• rzeczowniki odnoszące się do płci żeńskiej (ludzi i zwierząt):

die Mutter - matka die Schwester - siostra die Frau - żona, kobieta die Kuh - krowa

6 wyjątków:

das Mädchen - dziewczynka das Fräulein - panna das Weib - baba das Mädel  - dziewczyna das Huhn - kura das Schaf - owca

• Żeńskie nazwy zawodów (z  końcówką -in):

die Lehrerin - nauczycielka die Ä̱rztin - lekarka die Beamtin - urzędniczka

• większość nazw owoców,  kwiatów i drzew

die Himbeere - malina die Pflaume - śliwka die Rose - róża die Buche - buk

wyjątki:

der Apfel - jabłko der Pfirsich - brzoskwinia das Veilchen - fiołek das Vergissmeinnicht - niezapominajka das Maiglöckchen - konwalia der Ahorn - klon der Flieder - bez

• większość rzek:

die Weichsel - Wisła die Oder - Odra die Donau - Dunaj

• liczebniki, które są użyte rzeczownikowo:

die Eins - jeden die Zwei - dwa die Zehn - dziesięć

• duża grupa rzeczowników, których liczba mnoga tworzona jest poprzez dodanie końcówki -n opcjonalnie -en do rzeczownika w l. poj. (ewentualnie akcentu)

die Tante -ciotka => die Tanten - ciotki

• rzeczowniki zakończone na:

- in	die Studentin - studentka
-ei (oprócz kilku wyjątków)*	die Bäckerei - piekarnia
-heit	die Freiheit - wolność
-keit	die Möglichkeit
-schaft	die Freundschaft - przyjaźń
-ung	die Achtung - uwaga

*wyjątki:       der Papagei - papuga

                       das Ei - jajko

                       das Allerei - rozmaitości

• rzeczowniki pochodzenia obcego zakończone na:

- a	Die Aula - aula
- age	Die Garage - garaż
- ance	Die Balance - równowaga
- anz	Die Arroganz - arogancja
- enz	Die Kompetenz - kompetencja
- ie	Die Energie - energia
- ik	Die Mathematik - matematyka
- ion	Die Station - stacja, przystanek, oddział
- tät	Die Fakultät - wydział, fakultet
- ur	Die Literatur - literatura

Rodzaj nijaki - Neutrum (n)

• rzeczowniki odnoszące się do młodych osób i zwierząt:

das Kind - dziecko das Junge - młode, pisklę das Ferkel - prosię das Kalb - cielę

• rzeczowniki będąca zdrobnieniami, zakończone na -chen, -lein:

das Blümlein - kwiatuszek das Fräulein - panienka das Häuschen - domek das Bärchen - miś

• nazwy państw, miast i kontynentów. Należy pamiętać, że używa się ich bez rodzajnika określonego, chyba, że występują razem z przydawką:

das schöne Berlin - piękny Berlin das große Deutschland - duże Niemcy das historische Warschau - zabytkowa Warszawa das heiße Afrika - gorąca Afryka

Wyjątki:

die Ukraine die Schweiz die Türkei die Slowakei die Niederlande die USA der Irak der Iran der Sudan der Libanon

 

• rzeczowniki oznaczające ułamki:

das Zweitel - jedna druga das Viertel - ćwierć, kwadrans das Achtel - jedna dziesiąta

• nazwy metali:

das Silber - srebro das Eisen - żelazo das Gold - złoto das Kalzium - wapń

wyjątki:

der Stahl - stal die Bronze - brąz die Kohle - węgiel

• rzeczowniki, które zostały utworzone z innych części mowy:

das Schreiben - pisanie das Lesen - czytanie das Leben - życie das Gute - dobro

• rzeczowniki z przedrostkiem ge-:

das Gebirge - góry das Gebäude - budynek das Getränk - napój das Gesicht - twarz

Wyjątki:

die Geschichte - historia der Gedanke - myśl der Geschmack - smak

• rzeczowniki pochodzenia obcego zakończone na:

-ment	Das Instrument - instrument
-um	Das Museum - muzeum
-in	Das Benzin - benzyna

 

 

Rzeczowniki złożone oznaczające osoby w Języku Niemieckim

Charakterystyczna dla rzeczowników złożonych w języku niemieckim jest grupa rzeczowników określających osoby. Składają się one z członów, których znaczenie jest inne niż całego wyrazu złożonego. Tłumaczenie poszczególnych składowych mogłoby nas wprowadzić w błąd. Przejdźmy więc do konkretow i wyjaśnijmy niuanse związane z rzeczownikami złożonymi oznaczającymi osoby.

die Angst + der Hase →  der Angsthase strach + zając → tchórz der Hase + der Fuß → der Hasenfuß zając +stopa →  tchórz

Rzeczowniki złożone oznaczające osoby mają najczęściej zabarwienie negatywne.

Oto lista najczęściej używanych rzeczowników złożonych określających osoby:

der Angsthase → tchórz

das Aschenbrödel → kopciuszek

der Backfisch → podlotek

der Dickkopf → uparciuch

der Dummkompf → dureń

der Faulpelz → leniuch

der Feuerkopf → zapaleniec

der Frechdachs → arogant

der Geizhals → skąpiec

der Geizkragen → skąpiec

der Glückspilz → szczęściarz

der Griesgram → zrzęda

der Grünschnabel → żółtodziub

der Hagestolz → stary kawaler

der Halbstarke → chuligan

der Hasenfuß → tchórz

der Junggeselle → kawaler

der Naseweis → mądrala

die Naschkatze → łakomczuch

der Pechvogel → pechowiec

der Raufbold → awanturnik

der Schafskopf → barania głowa, głupiec

die Schlafmütze → śpioch

der Schmutzfink → brudas

der Schürzenjäger → babiarz

der Trunkenbold → pijak

das Weibsbild → babsztyl

der Windbeutel → lekkoduch

der Witzbold → żartowniś, dowcipniś

 

Rzeczowniki Złożone w Języku Niemieckim

W języku niemieckim występuje duża grupa rzeczowników złożonych. Składają się one z dwóch lub więcej członów - rzeczowników bądź innych części mowy, przy czym ostatni człon musi być zawsze rzeczownikiem. RODZAJ RZECZOWNIKA ZŁOŻONEGO JEST ZAWSZE TAKI SAM, JAK OSTATNIEGO CZŁONU W TYM WYRAZIE:

die Fuß + der Ball → der Fußball stopa + piłka → piłka nożna die Bahn + der Hof → der Bahnhof kolej + podwórze/zagroda → dworzec kolejowy die Reise + die Büro → die Reisebüro podróż + biuro → biuro podróży der Apfel + der Saft → der Apfelsaft jabłko + sok → sok jabłkowy die Post + die Karte → die Postkarte poczta + karta → kartka pocztowa der Brief + die Marke → die Briefmarke list + znaczek/nalepka → znaczek pocztowy / na list

Tłumaczenie rzeczowników złożonych zawsze rozpoczynamy od ostatniego wyrazu (patrz: przykład powyżej). W niektórych przypadkach może się zdarzyć, że rzeczownikowi złożonemu będzie odpowiadał tylko jeden wyraz polski:

die Landkarte → mapa der Geburtstag → urodziny

 

Wyrazy wchodzące w skład rzeczowników złożonych mogą być połączone bezpośrednio (tak jak w przykładzie pierwszym) lub za pomocą następujących spójników: -s, -n lub –en:

• -s

der Geburtsort → miejsce urodzenia der Geburtstag → urodziny das Arbeitszimmer → gabinet pracy, pracownia

 

• -n, -en

der Sonnenuntergang → zachód słońca der Bauernhof → gospodarstwo rolne das Studentenheim → akademik

Rzeczowniki złożone utworzone są nie tylko z rzeczowników, lecz także z rzeczownika połączonego z: przymiotnikiem, przyimkiem lub czasownikiem. Wyraz składający się z przymiotnika i rzeczownika tłumaczony jest najczęściej od pierwszego członu (przymiotnika), gdyż w tej kolejności czytane są przydawki określające rzeczownik w języku polskim:

neu + das Jahr → das Neujahr nowy + rok → Nowy Rok weiß + der Wein → der Weißwein biały + wino → białe wino schnell + die Bahn → die Schnellbahn szybki + kolej → szybka kolej miejska groß + die Mutter → die Großmutter duży + mama → babcia hoch + das Haus → das Hochhaus wysoki + dom → wieżowiec

Rzeczownikom utworzonym od przyimka i rzeczownika odpowiada najczęściej jeden wyraz polski:

mit + der Arbeiter → der Mitarbeiter „z“ + pracownik → współpracownik (pracownik, który pracuje „z” kimś) vor + die Name → die Vorname „przed“ + nazwisko → imię (pojawia się „przed” nazwiskiem) auf + der Bau → der Aufbau „na“ + budowa → budowla

Przy rzeczownikach złożonych z czasownika i rzeczownika najczęściej „ucina się” końcówkę bezokolicznika „n” lub „en”:

bügeln + das Eisen → das Bügeleisen prasować + żelazo → żelazko schreiben + der Tisch → der Schreibtisch pisać + stół → biurko singen + der Vogel → der Singvogel śpiewać + ptak → „ptak śpiewający“

Rzeczowniki złożone składają się również z więcej niż dwóch wyrazów, np.:

rot + der Wein + das Glas → das Rotweinglas (lampka czerwonego wina) Das Atom + die Kraft + das Werk → das Atomkraftwerk (elektrownia atomowa) früh + das Jahr + das Müdigkeit → das Frühjahrsmüdigkeit (przesilenie wiosenne)

W języku niemieckim można odnaleźć niekiedy prawdziwe „mutanty” słowotwórcze – bardzo długie wyrazy, w których skład wchodzi kilka lub nawet kilkanaście (!) członów. W takim jednym wyrazie umieszczonych jest bardzo wiele informacji. Można by rzec, że jest to ekonomiczny wynalazek Niemców ;), takie długie słowa zajmują w rezultacie o wiele mniej miejsca w tekście, niż po przetłumaczeniu ich na j. polski, a jednocześnie zawierają taką samą liczbę informacji. W języku potocznym nie są one na szczęście zbyt często używane (stanowiłyby niezmierną trudność zarówno do zrozumienia, jak i wymówienia ich), pojawiają się raczej w języku i stylu urzędowym, pisanym - prawniczym, medycznym, w encyklopediach, instrukcjach obsługi, itd. Oto przykład takiego „mutanta”:

 

die Wiederaufbereitungsanlagengegnermassendemonstrationsverbotsbekanntgabe



, co przetłumaczymy w następujący sposób:

Ogłoszenie zakazu demonstracji masowych przeciwników przedsiębiorstw recyklingowych do wzbogacania uranu.

Tworzenie liczby mnogiej w zależności od rodzaju i końcówki w Języku Niemieckim

Liczba Mnoga Rrzeczowników -Der Plural der Substantive

Tworzenie liczby mnogiej od pojedynczej może przysporzyć uczącym się języka niemieckiego (szczególnie początkującym) nieco trudności, gdyż liczba mnoga przyjmuje wiele form. Zależy ona głównie od rodzaju rzeczownika oraz jego końcówki w liczbie pojedynczej, choć i ona nie zawsze gwarantuje jednej stałej formy Plural. Aby nie popełnić błędu, warto się jej uczyć wraz z rzeczownikiem i jego rodzajnikiem na pamięć. Istnieją również pewne zależności tworzenia form i końcówek liczby mnogiej, przedstawione poniżej. Mogą się one wydać nieco skomplikowane, jednak zaznajomienie się z nimi oraz wykonanie ćwiczeń utrwalających może być bardzo pomocne dla uczących się języka niemieckiego. Dla pocieszenia dodam, iż wraz z nabywaniem doświadczenia językowego i osłuchiwaniem się z językiem, tworzenie liczby mnogiej przychodzi coraz łatwiej i szybciej, aż w końcu staje się automatyczne ;)

Pierwsza zasada, obowiązująca dla wszystkich rodzajów rzeczowników mówi, że wyrazy zakończone na –n, -en, -s nie otrzymują nigdy w l. mn. przegłosu.

TWORZENIE LICZBY MNOGIEJ OD RZECZOWNIKÓW RODZAJU MĘSKIEGO

Rzeczowniki rodzaju męskiego tworzą następujące formy liczby mnogiej:

• (-) ( ״ -)

Wyrazy zakończone na -er, -el  lub -en nie otrzymują końcówek lub (zakończone na –er, -el) otrzymują jedynie przegłos

• (e) ( ״e)

Zadecydowana większość rzeczowników rodzaju męskiego, przeważnie jednosylabowych,  otrzymuje końcówkę –e lub –e z przegłosem (przegłos otrzymują te rzeczowniki, które w temacie mają samogłoskę: a, o, u lub au):

• (er) ( ״er)

Kolejna grupa rzeczowników rodzaju męskiego otrzymuje końcówkę –er lub –er z przegłosem. Są to w większości rzeczowniki jednosylabowe:

• (n) (en)

Wyrazy zakończone na –e, rzeczowniki pochodzenia obcego (akcentowane na ostatnią sylabę), a także kilka innych rzeczowników, otrzymują końcówkę –n lub –en:

• (s)

Niektóre rzeczowniki pochodzenia obcego, a także rzeczowniki skrócone, przyjmują końcówkę –s:

• (ismen)

Wyrazy pochodzenia obcego zakończone na –ismus otrzymują w liczbie mnogiej końcówkę: - ismen. (końcówka –us zostaje „zamieniona” na –en):

 

TWORZENIE LICZBY MNOGIEJ OD RZECZOWNIKÓW RODZAJU ŻEŃSKIEGO

Rzeczowniki rodzaju żeńskiego tworzą następujące formy liczby mnogiej:

• ( ״ -)

2 rzeczowniki (tylko 2!) nie otrzymują żadnej końcówki, a jedynie przegłos:

• ( ״e)

Końcówkę –e wraz z przegłosem otrzymują rzeczowniki przeważnie jednosylabowe:

• (n) (en)

Zdecydowana większość rzeczowników rodzaju żeńskiego przyjmuje końcówkę –n lub –en.

• (innen)

Rzeczowniki zakończone na –in, tworzą liczbę mnogą z końcówką –innen:

• (s)

Niektóre rzeczowniki pochodzenia obcego, a także rzeczowniki skróconw,  przyjmują końcówkę –s:

 

TWORZENIE LICZBY MNOGIEJ OD RZECZOWNIKÓW RODZAJU NIJAKIEGO

Rzeczowniki rodzaju nijakiego tworzą następujące formy liczby mnogiej:

• (-)

Wyrazy zakończone na –er, -en, -el, -chen, -lein; lub mające przedrostek ge- i końcówkę –e, nie otrzymują w liczbie mnogiej żadnej końcówki (ani przegłosu):

• (e)

Duża grupa rzeczowników otrzymuje końcówkę –e, przy czym nie otrzymują one przegłosu:

• (er) ( ״er)

Końcówkę –er lub –er z przegłosem tworzą wyrazy przeważnie jednosylabowe. Przegłos otrzymują te rzeczowniki, które w temacie mają samogłoskę: a, o, u lub au:

• (n) (en)

Kolejna grupa rzeczowników, w większości jednosylabowych, otrzymuje końcówkę –n lub –en:

UWAGA! Wyrazy pochodzenia obcego zakończone na –um oraz na –a, otrzymują w liczbie mnogiej końcówkę –en, przy czym końcówki -um i –a zostają „zamienione” na –en. Wyrazy te są wielosylabowe:

• (ien)

Niektóre rzeczowniki pochodzenia obcego przyjmują końcówkę –ien:

• (s)

Niektóre rzeczowniki pochodzenia obcego, a także rzeczowniki skrócone, przyjmują końcówkę –s:

• (nisse)

Wyrazy zakończone na –nis tworzą liczbę mnogą z końcówkę –nisse:

Tworzenie Rzeczowników od Czasowników w Języku Niemieckim

Ten artykuł stanowi rozwinięcie kursu na temat Tworzenia rzeczowników, w poprzednim przedstawiliśmy zasady tworzenia rzeczowników od przymiotników i przysłówków - tym razem skupimy się na tworzeniu rzeczowników od czasowników w języku niemieckim.

TWORZENIE RZECZOWNIKÓW OD CZASOWNIKÓW

Schematów tworzenia rzeczowników od czasowników jest kilka... Przyjrzyjmy się im bliżej.

• Pierwszym z nich jest tworzenie rzeczowników od bezokoliczników. Niemal każdy czasownik utworzy w ten sposób rzeczownik. Czasownik pozostaje w formie bezokolicznikowej (z końcówką –en), dodaje się do niego tylko rodzajnik das i pisze się z wielkiej litery. Rzeczowniki utworzone w ten sposób będą oznaczały czynność lub coś z nią bardzo blisko związanego. W języku polskim wyrazy oznaczające czynność najczęściej są zakończone na –nie (np. czytanie), w języku niemieckim przybiorą końcówkę –en (np. das Lesen), tak jak bezokolicznik, od którego zostały utworzone.:

schlafen – spać das Schlafen – spanie essen – jeść das Essen – jedzenie trinken – pić das Trinken – picie schreiben – pisać das Schreiben – pisanie

• -er, -erin

Drugim schematem jest tworzenie rzeczowników od tematów czasowników za pomocą dodania końcówki: -er.  Rzeczowniki te będą oznaczały wykonawcę danej czynności. Wykonawca czynności rodzaju męskiego otrzyma rodzajnik der:

lehren – nauczać der Lehrer – nauczyciel übersetzen – tłumaczyć der Übersetzer - tłumacz betreuen – opiekować się der Betreuer – opiekun lesen – czytać der Leser – czytelnik

W taki sam sposób możemy utworzymy rzeczowniki rodzaju żeńskiego. Do tematu czasownika dodamy końcówkę -erin oraz rodzajnik die:

die Lehrerin – nauczycielka die Übersetzerin - tłumacz die Betreuerin – opiekunka die Leserin – czytelniczka

• -ung

Kolejną grupę rzeczowników utworzymy poprzez dodanie do tematu czasownika końcówki –ung. Rzeczowniki te otrzymają rodzajnik die:

achten – uważać die Achtung– uwaga bestellen – zamawiać die Bestellung– zamówienie bedeuten – oznaczać die Bedeutung – znaczenie wiederholen – powtarzać die Wiederholung – powtórzenie

• –ei

Kiedy do tematu czasownika dodamy końcówkę –ei i rodzajnik –die oraz przegłos, otrzymamy rzeczowniki oznaczające miejsce/pomieszczenie, w którym wykonuje się czynność, którą określa czasownik, np.:

backen – piec die Bäckerei – piekarnia waschen – myć die Wäscherei - pralnia

• –tion

Czasowniki pochodzenia obcego zakończone na –ieren tworzą rzeczowniki z końcówką –tion. Dodaje się przy tym rodzajnik die. W tym przypadku jednak występują niewielkie zmiany w temacie:

demonstrieren - demonstrować die Demonstration - demonstracja provozieren – prowokować die Provokation - prowokacja kalkulieren – eksplodować die Kalkulation – kalkulacja

• –e

Kolejnym schematem tworzenia rzeczowników jest dodanie to tematu czasownika końcówki –e. Taki rzeczownik otrzymuje najczęściej rodzajnik die, może się jednak zdarzyć, że przyjmie rodzaj męski lub nijaki z rodzajnikiem der lub das:

fragen – pytać die Frage – pytanie bitten – prosić dieBitte – prośba reisen – podróżować die Reise – podróż glauben – wierzyć der Glaube - wiara enden – kończyć das Ende - koniec

• Wiele rzeczowników utworzy się od czasownika poprzez odcięcie od nich końcówki bezokolicznika oraz zmiany w temacie. Rodzaj, jaki przyjmą, może zarówno męski, żeński jak i nijaki (der, die das):

spielen - grać das Spiel - gra schreiben – pisać die Schrift - pismo tanzen – tańczyć der Tanz – taniec

Na zakończenie dodam, że bardzo często można od jednego czasownika utworzyć 2 lub więcej rzeczowników, np.:

spielen – grać der Spieler – gracz das Spiel – gra

schreiben – pisać das Schreiben – pisanie der Scheiber – autor die Schreiberin – autorka die Schrift - pismo

Tworzenie Rzeczowników od Przymiotników i Przysłówków w Języku Niemieckim

W tym kursie przyjrzymy sie bliżej zasadom tworzenia rzeczowników w języku niemieckim. Tworzenie rzeczowników nie jest zbyt skomplikowane. Rzeczowniki powstają od czasowników bądź przymiotników i przysłówków. Należy dodać do każdej z tych części mowy (w przypadku czasownika – do jego tematu) odpowiednią końcówkę i rodzajnik. Należy również nowo powstały rzeczownik napisać z wielkiej litery. Przypominam, że temat czasownika tworzy się poprzez odrzucenie od niego bezokolicznikowej końcówki –en.  Np.:

bestellen (zamawiać) – czasownik w bezokoliczniku bestell en bestell – temat czasownika (po odrzuceniu końcówki –en) + końcówka „-ung“ i rodzajnik die: die Bestellung (zamówienie)

fragen (pytać) - czasownik w bezokoliczniku frag en frag – temat czasownika (po odrzuceniu końcówki -en) + końcówka „-e“ i rodzajnik die die Frage (pytanie)

W dalszej części artykułu przedstawiamy zasady tworzeia rzeczowników od przymiotników i przysłówków, natomiast ze względu na obszerność tematu szczegółowe tworzenie rzeczowików od czasowników znajdziecie w osobnym samouczku.

TWORZENIE RZECZOWNIKÓW OD PRZYMIOTNIKÓW I PRZYSŁÓWKÓW

Od przymiotników lub przysłówków tworzymy rzeczowniki za pomocą dodania rodzajnika die oraz następujących końcówek:

• -heit, -keit

 

gesund – zdrowy die Gesundheit – zdrowie krank – chory die Krankheit– choroba wahr – prawdziwy die Wahrheit – prawda einsam – samotny die Einsamkeit – samotność höflich – życzliwy die Höflichkeit - życzliwość

• -schaft

bekannt – znany die Bekanntschaft – znajomość verwandt – spokrewniony die Verwandschaft - pokrewieństwo bereit – gotowy die Bereitschaft - gotowość eigen – własny, swój, swoisty die Eigenschaft – cecha, właściwość

• -e + przegłos

Uwaga! Końcówkę tę otrzymują przymiotniki jednosylabowe:

groß - duży die Größe– wielkość, rozmiar lang - długi die Länge - długość gut - dobry die Güte – dobro

• –e, -er

Od każdego przymiotnika można utworzyć rzeczownik, który będzie oznaczał osobę. Rzeczownik ten otrzyma rodzaj męski (rodzajnik der lub ein) bądź żeński (die lub eine). Charakterystycznym dla tego rodzaju rzeczowników jest to, iż nie tracą one właściwości przymiotnika i w deklinacji zachowują się dokładnie tak jak one. W mianowniku formy tych rzeczowników są następujące:

- po rodzajniku określonym (der, die) rodzaj męski i żeński jest zakończony na –e;

- po rodzajniku nieokreślonym (ein, eine) rodzaj męski otrzymuje końcówkę –er; przy żeńskim pozostaje końcówka –e:

poniżej tabela która umożliwa to lepiej zobrazować:

rodzaj żeński	rodzaj męski
die –e	der –e
eine -e	ein -er

przykłady zastosowania:

bekannt – znany znajomy: der Bekannte ein Bekannter znajoma: die Bekannte eine Bekannte	alt – stary starzec: der Alte ein Alter staruszka: die Alte eine Alte
verlobt – zaręczony zaręczony: der Verlobte ein Verlobter zaręczona: die Verlobte eine Verlobte	arm – biedny biedak: der Arme ein Armer biedna: die Arme eine Arme