Niniejsza część kursu poświęcona jest wszelkim zagadnieniom związanym z niemieckim Rzeczownikiem - das Substantiv. Warto pamiętać, że rzeczownik oraz wyrazy występujące w zdaniu jako rzeczownik zawsze piszemy z wielkiej litery. W poszczególnych artykułach znajdujących się w tym dziale serwisu znajdziesz szczegółowo wyjaśnione zagadnienia związane z użyciem rzeczownika w zdaniu, tworzeniem rzeczowników złożonych, dowiesz się w jaki sposób odmieniamy rzeczowniki przez przypadki tj. poznasz ich deklinację jak również zapoznasz się z rodzajami rzeczownika i rodzajnikami.
Z ważniejszych rzeczy które warto wiedzieć na wstępie przed przystąpieniem do nauki poszczególnych kursów to:
Poniżej znajdziesz listę dostępnych kursów związanych z rzeczownikiem, rodzajnikami, liczbą pojedynczą i mnogą, homonimami, przypadkami i deklinacją rzeczowników.
Akkusativ, czyli niemiecki biernik jest tematem niniejszego kursu. W jednym z wcześniejszych artykułów omawialiśmy odmianę przez przypadki: mocną, słabą i mieszaną, w artykule o rzeczownikach również wspominaliśmy na temat jego przypadków. W tym samouczku przyjżymy się natomiast bliżej Biernikowi - Akkusativ.
Akkusativ (biernik) odpowiada na pytania:
Rzeczowniki w Akkusativie mają następujące rodzajniki:
|
rodzaj męski |
rodzaj żeński |
rodzaj nijaki |
liczba mnoga |
Akkusativ |
den |
die |
das |
die |
Uwaga! W bierniku rzeczowniki nie otrzymują żadnych końcówek.
Biernika używamy:
1. Po wyrażeniu: es gibt (jest, są). Należy zapamiętać, że po tym zwrocie występuje tylko rodzajnik nieokreślony!
Hier gibt es eine Lampe. – Tu jest lampa. |
2. Po następujących czasownikach, podobnie, jak w języku polskim:
Peter hat einen neuen Fahrrad. – Piotr ma nowy rower. |
3. Biernik występuje również po czasownikach, które mogą jednocześnie połączyć się z celownikiem. Aby wiedzieć, czy po danych czasowniku wystąpi biernik, należy zadać pytania: wen? lub was?:
Ich schreibe der Mutter einen Brief. – Piszę mamie list. |
Der Opa schenkt mir das Buch. – Dziadek ofiarowuje mi książkę. |
Der Vater gibt dem Kind (was?) die Schokolade. |
Die Lehrerin zeigt den Schülern (was?) ein Experiment. |
Der Lehrer erklärt (was?) die Aufgabe. |
4. Biernik występuje po następujących przyimkach:
Ich gehe durch den Wald dnach Hause. – Idę przez las do domu. |
Dativ, czyli niemiecki celownik jest tematem niniejszego kursu. W jednym z wcześniejszych artykułów omawialiśmy odmianę przez przypadki: mocną, słabą i mieszaną, w artykule o rzeczownikach również wspominaliśmy na temat jego przypadków. W tym samouczku przyjżymy się natomiast bliżej Celownikowi - Dativ.
Dativ (celownik) odpowiada na pytania:
Rzeczowniki w Dativie mają następujące rodzajniki:
|
rodzaj męski |
rodzaj żeński |
rodzaj nijaki |
liczba mnoga |
Dativ |
dem |
der |
dem |
den + n |
Uwaga! Rzeczowniki w liczbie mnogiej otrzymują dodatkowo końcówkę –n.
1. Dativ występuje po następujących czasownikach:
poniżej kilka przykładów:
Wem gehört das Auto? – Do kogo należy ten samochód? |
2. Dativ występuje również po czasownikach, które mogą połączyć się jednocześnie z biernikiem. Aby wiedzieć, jakiego przypadka użyć, należy zadać danej części zdania odpowiednie pytanie. Jeżeli możemy sformułować pytanie: wem? (komu, czemu) oznacza to, że rzeczownik będzie w celowniku. Np.:
Ich schreibe der Mutter einen Brief. – Piszę mamie list. |
Ich antworte dem Lehrer. – Odpowiadam nauczycielowi. |
Der Opa schenkte (wem?) dem Enkel das Buch. |
Der Opa schenkte (wem?) dem Enkel das Buch. |
Der Vater gibt (wem?) dem Kind die Schokolade. |
Der Lehrer erklärt (wem?) den Schülern die Aufgabe. |
Die Lehrerin zeigt (wem?) den Schülern ein Experiment. |
3. Celownik występuje po następujących przyimkach:
Heute komme ich um 15 Uhr aus der Schule. – Dzisiaj wychodzę o 15. ze szkoły. |
W języku polskim istnieje siedem przypadków, przez które odmieniają się rzeczowniki: mianownik, dopełniacz, celownik, biernik, narzędnik, miejscownik, wołacz. W języku niemieckim jest ich mniej. Rzeczowniki odmieniają się tylko przez cztery przypadki, które odpowiadają pierwszym czterem przypadkom polskim.
Przypadki w języku niemieckim to:
Nominativ - mianownik
Genitiv - dopełniacz
Dativ - celownik
Akkusativ - biernik
Pytania, jakie zadajemy do każdego przypadku są prawie takie same, jak w naszym języku:
Nominativ |
Wer? Was? |
Genitiv |
Wessen? Czyj? Czyja? Czyje? |
Dativ |
Wem? |
Akkusativ |
Wen? Was? |
W języku polskim rzeczowniki odmieniają się poprzez dodanie do tematu odpowiedniej końcówki fleksyjnej, np.: lampa, lampy, lampie, lampę, lampą, lampie, lampo. Ważną informacją i jednocześnie różnicą pomiędzy językiem polskim a niemieckim jest fakt, że rzeczowniki niemieckie odmieniają się PRZEZ ODMIANĘ RODZAJNIKA. Tylko w poszczególnych przypadkach dodaje się do rzeczownika końcówkę, np.:
Nominativ (mianownik) |
der Maler ojciec |
das Kind dziecko |
Genitiv (dopełniacz) |
des Malers ojca |
des Kindes dziecka |
Dativ (celownik) |
dem Maler ojcu |
dem Kind dziecku |
Akkusativ (biernik) |
den Maler |
das Kind |
Poniżej przedstawiam tabelę odmiany rodzajników oraz końcówki rzeczowników dla wszystkich rodzajów i przypadków:
|
rodzaj męski |
rodzaj żeński |
rodzaj nijaki |
liczba mnoga |
Nominativ |
der |
die |
das |
die |
Genitiv |
des + s |
der |
des + s |
der |
Dativ |
dem |
der |
dem |
den + n |
Akkusativ |
den |
die |
das |
die |
Warto przejrzeć kilka przykładów by lepiej zrozumieć stosowanie powyższego przykładu, jak wiadomo najlepiej uczy się stojąc teorię w praktyce:
Poniżej prezentujemy przykładowa odmiana rzeczowników:
der Löffel - łyżka
die Gabel - widelec
das Messner – nóż
|
rodzaj męski |
rodzaj żeński |
rodzaj nijaki |
liczba mnoga |
Nominativ |
der Löffel |
die Gabel |
das Messer |
die Löffel, |
---|---|---|---|---|
Genitiv |
des Löffels |
der Gabel |
des Messers |
der Löffel, |
Dativ |
dem Löffel |
der Gabel |
dem Messer |
den Löffeln, Gabeln, |
Akkusativ |
den Löffel |
die Gabel |
das Messer |
die Löffel, |
Niektóre rzeczowniki w jezyku niemieckim przyjmują nieco inne formy odmiany. Dlatego też powstał podział deklinacji rzeczowników na 3 typy:
Odmiana mocna
Odmiana słaba
Odmiana mieszana
Podział ten opiera się głównie na dopełniaczu rzeczownika oraz mianowniku liczby mnogiej.
Genitiv, czyli niemiecki dopełniacz jest tematem niniejszego kursu. W jednym z wcześniejszych artykułów omawialiśmy odmianę przez przypadki: mocną, słabą i mieszaną, w artykule o rzeczownikach również wspominaliśmy na temat jego przypadków. W tym samouczku przyjżymy się natomiast bliżej Dopełniaczowi - Genitiv.
Genitiv (dopełniacz) odpowiada na pytanie:
Rzeczowniki w Genitivie będą miały następujące rodzajniki oraz końcówki:
|
rodzaj męski |
rodzaj żeński |
rodzaj nijaki |
liczba mnoga |
Genitiv |
des + (e)s |
der |
des + (e)s |
der |
Uwaga! Końcówkę -(e)s otrzymują tylko rzeczowniki rodzaju męskiego i nijakiego. Rzeczowniki rodzaju żeńskiego oraz w liczbie mnogiej nie będą miały końcówki.
Końcówkę –es będą miały zazwyczaj rzeczowniki jednosylabowe, np.:
das Hemd (koszula) – des Hemdes (koszuli) |
Rzeczowniki dwu- lub wielosylabowe otrzymają końcówkę –s.
Rzeczowniki w dopełniaczu odpowiadają na pytanie: wessen? Formułując pytanie z tym właśnie zaimkiem, nie wstawiamy po nim rodzajnika. Np.:
Wessen Zimmer ist das? – Czyj to pokój? |
Przykłady zdań z rzeczownikami w dopełniaczu:
Wessen Zimmer ist das? – Czyj to pokój? |
Das ist die Tasche der Frau. – To jest torebka kobiety. |
Das ist die Tür des Zimmers. – To są drzwi pokoju. |
Der Besuch der Freundinnen war sehr überraschend. |
Dopełniacz będzie również występował po takich przyimkach, jak:
Przykłady zdań:
Anhand des Textes habe ich Hausaufgabe gemacht. |
NAZWY WŁASNE
Imiona i nazwiska, a także nazwy własne tworzą dopełniacz nieco inaczej. Są dwa sposoby na utworzenie Genitivu dla tych wyrazów:
1). Imię / nazwisko lub inna nazwa własna występuje przed rzeczownikiem. Otrzymuje ona końcówkę (e)s. Rzeczownik „traci” rodzajnik, ponieważ imię własne, będące przed nim, nie posiada rodzajnika.:
Kathrins Hund – Pies Kasi |
Uwaga! Rzeczownik Herr otrzymał końcówkę –n, gdyż należy on do odmiany słabej.
Thomasens Mutter lub Thomas’ Mutter – mama Tomasza |
2). Imię / nazwisko lub inna nazwa własna występuje za rzeczownikiem. Otrzymuje ona również końcówkę (e)s, jednak rzeczownik, który stoi na pierwszym miejscu, „zachowuje” rodzajnik:
Der Hund Kathrins – Pies Kasi |
Uwaga! Wszystkie powyższe formy można wyrazić w jeszcze inny, moim zdaniem łatwiejszy sposób. Należy użyć w tym celu przyimka von, po którym zawsze występuje celownik. Dlaczego forma ta jest prostsza? Ponieważ w celowniku w l.poj. rzeczowniki nie otrzymają żadnych końcówek:
Der Hund von Kathrin – Pies Kasi |
Homonimy są to wyrazy, które brzmią w danym języku tak samo, ale mają różne znaczenia. W języku niemieckim rzeczowniki te różnią się od siebie albo rodzajem, albo też formą liczby mnogiej.
Najczęściej występujące homonimy w języku niemieckim to:
Singular | Plural | Tłumaczenie | |
BAND | der Band | die Bände | tom |
das Band | die Bänder | wstążka | |
das Band | die Bande | węzeł | |
BANK | die Bank | die Bänke | ławka |
die Bank | die Banken | bank | |
BAUER | der Bauer | die Bauern | chłop |
das Bauer | die Bauer | klatka dla ptaków | |
BUND | der Bund | die Bünde | sojusz |
das Bund | die Bunde | pęczek | |
FLUR | der Flur | die Flure | korytarz |
die Flur | die Fluren | pole | |
GEHALT | der Gehalt | - | - |
das Gehalt | die Gehälter | pensja | |
GESICHT | das Gesicht | die Gesichter | twarz |
das Gesicht | die Gesichte | przywidzenie | |
das Gesicht | - | wygląd | |
HEIDE | der Heide | die Heiden | poganin |
die Heide | die Heiden | puszcza | |
HUT | der Hut | die Hüte | kapelusz |
die Hut | - | opieka | |
JUNGE | der Junge | die Jungen | chłopiec |
das Junge | die Jungen | młode (np. szczenię) | |
KIEFER | der Kiefer | die Kiefer | szczęka |
die Kiefer | die Kiefern | sosna | |
KUNDE | der Kunde | die Kunden | klient |
die Kunde | - | wieść | |
LEITER | der Leiter | die Leiter | kierownik |
die Leiter | die Leitern | drabina | |
MARK | die Mark | die Marken | marchia |
die Mark | - | marka (waluta) | |
das Mark | - | szpik | |
MAST | der Mast | die Maste(n) | maszt |
die Mast | - | tuczenie | |
MESSER | der Messer | die Messer | miernik |
das Messer | die Messer | nóż | |
MUTTER | die Mutter | die Mütter | matka |
die Mutter | die Muttern | nakrętka | |
SEE | der See | die Seen | jezioro |
die See | die Seen | morze | |
STEUER | die Steuer | die Steuern | podatek |
das Steuer | die Steuer | ster, kierownica | |
STRAUß | der Strauß | die Sträuße | bukiet |
der Strauß | die Strauße | struś | |
TAU | der Tau | - | rosa |
das Tau | die Taue | lina | |
TOR | der Tor | die Toren | prostak |
das Tor | die Tore | brama | |
VERDIENST | der Verdienst | - | zarobek |
das Verdienst | die Verdienste | zasluga | |
WEISE | der Weise | die Weisen | mędrzec |
die Weise | die Weisen | sposób | |
die Weise | die Weisen | melodia |
Rzeczowniki w języku niemieckim, tak samo jak w języku polskim, występują w liczbie pojedynczej (der Singular) oraz mnogiej (der Plural). Liczba pojedyncza odnosi się do jednostki, bez względu na to, czy jest ona osobą (der Mensch - człowiek), gatunkiem (der Hund - pies) czy też zbiorowością (die Armee - armia). Liczba mnoga określa wiele przedmiotów lub osób (np. die Männer – mężczyźni, die Äpfel – jabłka, itd.)
Rodzajnik określony w liczbie mnogiej jest wspólny dla rodzaju męskiego, żeńskiego oraz nijakiego i brzmi: die.
RODZAJNIK NIEOKREŚLONY W LICZBIE MNOGIEJ NIE WYSTĘPUJE !!!
Tabele przedstawiają występowanie rodzajników określonych i nieokreślonych w zależności od liczby pojedynczej i mnogiej. Więcej o rodzajnikach.
Singular |
Plural | ||
der |
die |
das |
die |
ein |
eine |
ein |
- |
Przykłady tworzenia liczby mnogiej od liczby pojedynczej:
Singularform (stół) der Tisch (lampa) die Lampe (zeszyt) das Heft |
Pluralform die Tische (stoły) die Lampen (lampy) die Hefte (zeszyty) |
Niektóre rzeczowniki w języku niemieckim występują tylko w liczbie pojedynczej (są to tzw. Singulariatantum) lub mnogiej (Pluraliatantum).
Singulariatantum Rzeczowniki materiałowe: Das Holz – drewno Rzeczowniki abstrakcyjne: Das Gute – dobro Rzeczowniki, które zostały utworzone od bezokoliczników: Das Lesen – czytanie Rzeczowniki będące nazwami zbiorowymi: Das Personal – personel |
Pluraliatantum Niektóre nazwy geograficzne: Die Niederlande – Holandia Takie rzeczowniki, jak: Die Leute – ludzie |
Nominativ, czyli niemiecki mianownik jest tematem niniejszego kursu. W jednym z wcześniejszych artykułów omawialiśmy odmianę przez przypadki: mocną, słabą i mieszaną, w artykule o rzeczownikach również wspominaliśmy na temat jego przypadków. W tym samouczku przyjżymy się natomiast bliżej Mianownikowi - Nominativ.
Nominativ (mianownik) odpowiada na pytania:
Rzeczowniki w Nominativie będą miały następujące rodzajniki:
|
rodzaj męski |
rodzaj żeński |
rodzaj nijaki |
liczba mnoga |
Nominativ |
der |
die |
das |
die |
Rzeczownik będzie zawsze w mianowniku po następujących pytaniach:
Was ist das? Das ist eine Lampe. – To jest lampa. Das ist ein Buch. – To jest książka. Das ist ein Tisch. – To jest stół. |
Wer ist das? Das ist ein Mann. – To jest mężczyzna. Das ist ein Kind. – To jest dziecko. Das ist meine Mutter. – To jest moja mama. |
Rzeczownik w Nominativie występuje po czasownikach:
Ist das Haus groß? – Czy ten dom jest duży? Peter ist Arzt. – Piotr jest lekarzem. Hier ist meine Wohnung. – Tu jest moje mieszkanie. |
Ich werde Lehrerin. – Ja zostanę nauczycielką. Wie wird das Wetter? – Jaka będzie pogoda? |
Hier liegt der Kuli. – Tu leży długopis. Neben mir liegt das Buch. – Obok mnie leży książka. |
Vor dem Haus steht die Frau. – Przed domem stoi kobieta. Im Zimmer steht das Klavier. – W pokoju stoi fortepian. |
Nie wszystkie rzeczowniki w języku niemieckim są poprzedzone w zdaniu rodzajnikiem. W niektórych przypadkach należy go opuścić.
Rodzajnika nie używamy:
Er heißt Peter Schmidt | On nazywa się Peter Schmidt. |
Justina und Paul fahren ans Meer | Justyna i Paweł jadą nad morze. |
Beethoven war der große deutsche Pianist. | Beethoven był wielkim niemieckim pianistą. |
In der Zukunft werde ich Lehrerin | W przyszłości zostanę nauczycielką |
Meine Muter ist Ärztin | Moja mam jest lekarką. |
Er möchte Schauspieler werden. | On chciałby zostać aktorem. |
Ich bin Polin | Jestem Polką. |
Jose ist Spanier | Jose jest Hiszpanem. |
Wolfgang und Kathrin sind Deutschen | Wolfgang i Kathrin są Niemcami. |
Ich komme aus Polen | Pochodzę z Polski. |
Oli wohnt in Deutschland. | Oli mieszka w Niemczech. |
Asien ist der alte Kontinent. | Azja jest starym kontynentem. |
Der Tisch ist aus Holz | Stół jest z drewna. |
Meine Ohrringe sind aus Silber. | Moje kolczyki są ze srebra. |
Gold ist ein Edelmetall. | Złoto jest metalem szlachetnym. |
Ich trinke Wasser. | Piję wodę. |
Ich esse Brot. | Jem chleb. |
Ich trinke eine Tasse Tee | Piję filiżankę hermaty. |
Bitte eine Dose Cola | Poproszę puszkę Coli. |
Ich möchte 2 Kilo Kartoffeln kaufen. | Chciałbym kupić 2 kg ziemniaków. |
Hier ist eine Gruppe Menschen | Tu jest grupa ludzi. |
Ich habe 3 Katzen. | Mam 3 koty. |
Ich bin 20 Jahre alt. | Mam 20 lat. |
Im letzten Monat habe ich 2 Bücher gelesen. | W zeszłym miesiącu przeczytałem 2 książki. |
Mein Vater ist Fahrer. | Mój tato jest kierowcą. |
Unser Onkel ist lustig. | Nasz wujek jest zabawny. |
An diesem Montag gehe ich nicht zur Schule. | W ten poniedziałek nie idę do szkoły. |
Jeder möchte viel Geld haben. | Każdy chciałby mieć dużo pieniędzy. |
Ich habe wenig Zeit. | Mam mało czasu. |
Sie hat etwas Ersparnisse. | Ona ma trochę oszczędności. |
Ich gehe ohne Regenschirm spazieren . | Idę na spacer bez parasolki. |
Er isst zu Mittag. | On je obiad. |
Ich gehe nach Hause. | Idę do domu. |
Sie muss vor Gericht erscheinen. | Ona musi zjawić się przed sądem. |
Wessen Bild hängt an der Wand? | Czyj obraz wisi na ścianie? |
Das ist das Haus, dessen Besitzer in Deutschland wohnt. | To jest dom, którego właściciel mieszka w Nimeczech. |
Das ist der Frau, deren Mann Schriftsteller ist. | To jest pani, której mąż jest pisarzem. |
Przysłowia:
Übung macht den Meister. | Ćwiczenie czyni mistrza. |
Aller Anfang ist schwer. | Początki są trudne. |
Kommt Zeit, kommt Rat. | Przyjdzie pora, przyjdzie rada. |
Zwroty:
Sorgen machen | martwić się |
In Zweifel ziehen | wątpić |
Entscheidung treffen | podjąć decyzję |
W kursie dotyczącym deklinacji rzeczowników przez przypadki w języku niemieckim wspomniejliśmy o trzech typach odmian: słabej, mocnej i mieszanej. Niniejszy artykuł dotyczy odmiany mocnej. Odmiana mocna jest najbardziej popularna wśród rzeczowników i występuje wśród nich najczęściej. Należy do niej większość rzeczowników rodzaju męskiego i nijakiego, oraz ok. 30 rzeczowników rodzaju żeńskiego.
W odmianie mocnej w liczbie pojedynczej dopełniacz rodzaju męskiego i nijakiego otrzymuje końcówkę -(e)s. W liczbie mnogiej celownik wszystkich rodzajów otrzymuje końcówkę –n.
Końcówkę -es w dopełniaczu dodaje się zazwyczaj wtedy, gdy mamy do czynienia z rzeczownikiem jednosylabowym:
das Hemd (koszula) | des Hemdes (koszuli) |
der Mann (mężczyzna) | des Mannes (mężczyzny) |
das Kind (dziecko) | des Kindes (dziecka) |
Rzeczowniki wielosylabowe otrzymują zazwyczaj końcówkę –s:
der Mantel (płaszcz) | des Mantels (płaszcza) |
der Vater (ojciec) | des Vaters (ojca) |
das Gesicht (twarz) | des Gesichts (twarzy) |
Liczba mnoga przyjmuje różne formy (patrz: liczba mnoga rzeczowników), w tej odmianie najczęściej jednak rzeczowniki w liczbie mnogiej będą się kończyły na: -e, -er, -s lub nie otrzymają końcówki w ogóle.
przykład: Der Vater - ojciec
|
Singular |
Plural |
Nominativ |
der Vater |
die Väter |
Genitiv |
des Vaters |
der Väter |
Dativ |
dem Vater |
den Vätern |
Akkusativ |
den Vater |
die Väter |
przykład: Das Kind - dziecko
|
Singular |
Plural |
Nominativ |
das Kind |
die Kinder |
Genitiv |
des Kindes |
der Kinder |
Dativ |
dem Kind |
den Kindern |
Akkusativ |
das Kind |
die Kinder |
Uwaga! Rzeczowniki rodzaju męskiego i nijakiego pochodzenia obcego, które w liczbie mnogiej mają końcówkę –s, nie otrzymają w celowniku końcówki –n. Do takich rzeczowników należą m.in.:
das Auto |
die Autos |
Liczba mnoga rzeczownika das Auto będzie wyglądała następująco:
|
Plural |
Nominativ |
die Autos |
Genitiv |
der Autos |
Dativ |
den Autos |
Akkusativ |
die Autos |
Rzeczowniki rodzaju żeńskiego, które zaliczają się do odmiany mocnej są najczęściej jednosylabowe i mają końcówkę –e oraz przegłos w liczbie mnogiej. Są to m.in.:
Singular | Plural | |
kiełbasa | die Wurst | die Würste |
noc | die Nacht | die Nächte |
miasto | die Stadt | die Städte |
mysz | die Maus | die Mäuse |
ławka | die Bank | die Bänke |
siła | die Kraft | die Kräfte |
ściana | die Wand | die Wände |
panna młoda | die Braut | die Bräute |
ręka | die Hand | die Hände |
a także 2 następujące wyrazy:
Singular | Plural | |
mama | die Mutter | die Mütter |
córka | die Tochter | die Töchter |
przykład: die Mutter – mama
|
Singular |
Plural |
Nominativ |
die Mutter |
die Mütter |
Genitiv |
der Mutter |
der Mütter |
Dativ |
der Mutter |
den Müttern |
Akkusativ |
die Mutter |
die Mütter |
Zestawienie odmiany rzeczowników rodzaju męskiego, nijakiego i żeńskiego w jednej tabeli:
|
rodzaj męski |
rodzaj żeński |
rodzaj nijaki |
liczba mnoga |
Nominativ |
der Vater |
die Mutter |
das Kind |
die Väter, Kinder, Mütter |
Genitiv |
des Vaters |
der Mutter |
des Kindes |
der Väter, Kinder, Mütter |
Dativ |
dem Vater |
der Mutter |
dem Kind |
den Vätern, Kindern, Müttern |
Akkusativ |
den Vater |
die Mutter |
das Kind |
die Väter, Kinder, Mütter |
Przykłady zdań z zastosowaniem odmienionych przez przypadki rzeczowników:
Liczba pojedyncza
Nominativ
Die Mutter steht vor dem Haus. | Mama stoi przed domem. |
Das Kind spielt Verstecken. | Dziecko bawi się w chowanego. |
Der Vater öffnet das Fenster. | Ojciec otwiera okno. |
Hier ist die Bahnhof. | Tu jest dworzec kolejowy. |
Die Lehrerin ist sehr nett. | Ta nauczycielka jest bardzo miła. |
Genitiv
Das Spielzeug des Kindes wurde kaputtgemacht. | Zabawka tego dziecka zepsuła się. |
Das ist das Auto des Vaters. | To jest samochód ojca. |
Hier sitzt der Bruder der Mutter. | Tu siedzi brat mamy. |
Das Auto des Lehrers steht vor der Schule. |
Dativ
Das gehört dem Vater | To należy do ojca. |
Ich hilfe der Mutter zu Hause. | Pomagam mamie w domu. |
Ich erkläre dem Kind die Hausaufgabe. | Wyjaśniam dziecku zadanie domowe. |
Er kauft der Freundin ein Geschenk. | On kupuje przyjaciółce prezent. |
Akkusativ
Ich sehe den Vater. | Widzę ojca. |
Er begrüßt die Mutter. | On wita mamę. |
Der Lehrer fragt das Kind. | Nauczyciel pyta dziecko. |
Sie bekam den Computer. | Ona otrzymała komputer. |
Liczba mnoga
Die Schüler gehen in die Schule. | Uczniowie idą do szkoły. (Nominativ) |
Der Besitzer der Häuser ist in Deutschland. | Właściciel tych domów jest w Niemczech. (Genitiv) |
Die Lehrerin hilft den Kindern. | Nauczycielka pomaga dzieciom. (Dativ) |
Ich bereite die Getränke vor. | Przygotowuję napoje. (Akkusativ) |
W kursie dotyczącym deklinacji rzeczowników przez przypadki w języku niemieckim wspomniejliśmy o trzech typach odmian: słabej, mocnej i mieszanej. Niniejszy artykuł dotyczy odmiany mieszanej. Do odmiany mieszanej należy niewielka liczba rzeczowników rodzaju męskiego i nijakiego.
Rzeczowniki te otrzymują w dopełniaczu liczby pojedynczej końcówkę odmiany mocnej -(e)s, a w liczbie mnogiej we wszystkich przypadkach końcówkę odmiany słabej –(e)n.
Schemat tej odmiany wygląda następująco:
Odmiana mieszana
|
Singular |
Plural |
Nominativ |
der Doktor |
die Doktoren |
Genitiv |
des Doktors |
der Doktoren |
Dativ |
dem Doktor |
den Doktoren |
Akkusativ |
den Doktor |
die Doktoren |
Według odmiany mieszanej odmieniają się:
der Professor der Doktor der Direktor der Traktor der Rektor |
das Museum das Datum das Zentrum das Studium das Gymnasium |
das Hemd - koszula das Bett - łóżko das Ende - koniec das Auge - oko das Ohr - ucho das Stadion - stadion der Staat - maństwo der See - jezioro der Schmerz - ból der Organismus - organizm der Mechanismus - mechanizm |
Uwaga! Kilka rzeczowników rodzaju męskiego zakończonych na –e, oraz rzeczownik rodzaju nijakiego das Herz (serce) otrzymuje w dopełniaczu liczby pojedynczej końcówkę –(e)ns, a w pozostałych przypadkach liczby pojedynczej oprócz mianownika końcówkę –(e)n (za wyjątkiem rzeczownika das Herz, który końcówkę –n otrzymuje tylko w Dativie)
przykład: Der Gedanke - myśl
|
Singular |
Plural |
Nominativ |
der Gedanke |
die Gedanken |
Genitiv |
des Gedankens |
der Gedanken |
Dativ |
dem Gedanken |
den Gedanken |
Akkusativ |
den Gedanken |
die Gedanken |
Rzeczowniki odmieniające się w ten sposób to:
das Herz - serce |
Przykłady zdań z zastosowaniem rzeczowników należących do odmiany mieszanej:
Liczba pojedyncza
Nominativ
Das ist der Professor. | To jest profesor. |
Das Museum ist sehr alt. | To muzeum jest bardzo stare. |
Genitiv
Das ist die Dame meines Herzens. | To jest dama mojego serca. |
Die Farbe des Hemdes gefällt mir nicht. | Nie podoba mi się kolor tej koszuli. |
Dativ
Deine Hausschuhe sind unter dem Bett. | Twoje kapcie są pod łóżkiem. |
In diesem Staat herrscht ein König. | W tym państwie rządzi król. |
Akkusativ
Ich rufe den Direktor an. | Dzwonię do dyrektora |
Er kennt nicht den Namen seiner Lehrerin. | On nie zna nazwiska swojej nauczycielki. |
Liczba mnoga
In meinem Zimmer stehen 2 Betten. | W moim pokoju stoją 2 łóżka. (Nominativ) |
Frivolität der Gedanken war die Ursache dieses Ereignisses. | Frywolność myśli była przyczyną tego zdarzenia. (Genitiv) |
Ich sehe mit den Augen und höre mit den Ohren. | Patrzę oczami i słyszę uszami. (Dativ) |
In diesem Stadt gibt es keine Gymnasien. | W tym mieście nie ma gimnazjów. (Akkusativ) |
Jak już wspominaliśmy w kursie dotyczącym deklinacji rzeczowników w języku niemieckim istnieją trzy typy odmiany: słaba, mocna i mieszna. W tym artykule skupimy się na odmianie słabej.
Odmiana słaba dotyczy prawie wszystkich rzeczowników rodzaju żeńskiego oraz niewielkiej liczby rzeczowników rodzaju męskiego. Wszystkie te wyrazy w liczbie mnogiej mają końcówkę –(e)n.
Odmianę słabą charakteryzuje końcówka -(e)n w liczbie mnogiej. Rzeczowniki rodzaju męskiego i żeńskiego mają ją we wszystkich przypadkach liczby mnogiej. Rzeczowniki rodzaju męskiego otrzymają ją również w liczbie pojedynczej, oprócz mianownika.
Rzeczowniki należące do tej odmiany nie otrzymują przegłosu w liczbie mnogiej! (przegłos = Umlaut). Wybór końcówki -n lub –en zależeć będzie od ostatniej litery rzeczownika. Jeżeli wyraz kończy się spółgłoską (oprócz l), dodamy: -en. Jeżeli ostatnią literą w wyrazie jest samogłoska (w większości jest to samogłoska –e) lub spółgłoska l, dodamy: -n. Np.:
Singular | Plural | ||
szkoła |
Schule |
Schulen |
szkoły |
odpowiedź |
Antwort Soldat Wohnung |
Antworten Soldaten Wohnungen |
odpowiedzi żołnierze mieszkania |
Niemal wszystkie rzeczowniki rodzaju żeńskiego, oprócz ok. 30, o których była mowa w poprzednim podrozdziale (patrz: odmiana mocna) należą do odmiany słabej. Odmieniają się w następujący sposób:
przykład: die Lampe – lampa
Odmiana słaba – wzór I, rzeczownik rodzaju żeńskiego
|
Singular |
Plural |
Nominativ |
die Lampe |
die Lampen |
Genitiv |
der Lampe |
der Lampen |
Dativ |
der Lampe |
den Lampen |
Akkusativ |
die Lampe |
die Lampen |
Analizując deklinację tego rzeczownika można dojść do wniosku, że jego forma w procesie odmiany się nie zmienia. Końcówka –n w Plural jest końcówką fleksyjną liczby mnogiej (czyli stałą formą liczby mnogiej dla tego właśnie rzeczownika), nie zostaje „specjalnie dodana” na potrzebę odmiany przez przypadki. We wzorze tym odmienia się tylko i wyłącznie rodzajnik, rzeczownik pozostaje w niezmienionej formie. Jest to więc najprostsza forma deklinacji w języku niemieckim
Nieco inaczej (co wcale nie znaczy, że trudniej ;)) jest w przypadku rzeczownika rodzaju męskiego, spójrzmy na II wzór odmiany słabej:
przykład: Der Junge – chłopiec
Odmiana słaba – wzór II, rzeczownik rodzaju męskiego
|
Singular |
Plural |
Nominativ |
der Junge |
die Jungen |
Genitiv |
des Jungen |
der Jungen |
Dativ |
dem Jungen |
den Jungen |
Akkusativ |
den Jungen |
die Jungen |
We wzorze II odmiany słabej została dodana końcówka –n do wszystkich przypadków liczby pojedynczej, oprócz mianownika. Liczba mnoga niczym się nie różni od schematu I odmiany słabej, forma Plural tego rzeczownika pozostaje we wszystkich przypadkach taka sama.
Według tego schematu odmieniają się następujące rzeczowniki rodzaju męskiego:
Der Kollege – kolega Der Junge – chłopiec Der Kunde – klient Der Löwe – lew Der Affe - małpa Der Zeuge – świadek |
W tym wiele narodowości:
Der Deutsche – Niemiec Der Pole – Polak Der Chinese – Chińczyk Der Russe – Rosjanin Der Franzose – Francuz Der Grieche – Grek, itd... |
Der Präsident – prezydent Der Elefant – słoń Der Planet – planeta Der Tourist – turysta |
Der Herr - pan |
Specyficzna jest odmiana rzeczownika der Herr – pan, warto ją sobie przyswoić. W liczbie pojedynczej otrzymuje on końcówkę –n, natomiast w mnogiej: -en:
|
Singular |
Plural |
Nominativ |
der Herr |
die Herren |
Genitiv |
des Herrn |
der Herren |
Dativ |
dem Herrn |
den Herren |
Akkusativ |
den Herrn |
die Herren |
Przykłady zdań z zastosowaniem rzeczowników należących do odmiany słabej:
Liczba pojedyncza
Nominativ
Das ist Herr Schmidt. | To jest pan Schmidt. |
Der Student legt eine Prüfung ab. | Student zdaje egzamin. |
Die Lampe hängt über dem Tisch. | Lampa wisi nad stołem. |
Genitiv
Das ist das Auto Herrn Schmidt. | To jest samochód pana Schmidta. |
Ich lese das Buch des Deutschen, Günter Grass. | Czytam książkę Niemca, Güntera Grassa. |
Das Studienbuch dieses Studenten wurde gefunden. | Indeks tego studenta odnalazł się. |
Dativ
Ich antworte diesem Nachbarn immer freundlich. | Odpowiadam temu sąsiadowi zawsze serdecznie. |
Der Arzt misst dem Patienten die Temperatur. | Lekarz mierzy pacjentowi temperaturę. |
Das Zimmer gehört der Schwester. | Ten pokój należy do siostry. |
Akkusativ
Kennst du diesen Herrn? | Znasz tego pana? |
Ich will den Nachbarn besuchen. | Chcę odwiedzić sąsiada. |
Die Firma sucht einen guten Produzenten. |
Firma poszukuje dobrego producenta. |
Liczba mnoga
Viele Menschen kaufen in Supermärkte ein. | Wielu ludzi robi zakupy w supermarketach. (Nominativ) |
Die Arbeit der Polizisten ist schwer | Praca policjantów jest trudna. (Genitiv) |
Die Firma gehört den bekannten Computerproduzenten. | Ta firma należy do znanych producentów komputerów. (Dativ) |
Ich sehe schöne Frauen. | Widzę piękne kobiety. (Akkusativ) |
Ich kenne diese Herren nicht gut. | Nie znam dobrze tych panów. (Akkusativ) |
W języku niemieckim przed rzeczownikami możemy znaleść rodzajniki, które określają nam rodzaj nastepującego po nich rzeczownika. Rodzajniki te mogą występować jako określone będź też nieokreślone. W tym artykule skupimy się na rodzajnikach określonych. Rodzajniki nieokreślone w języku niemieckim:
|
Liczba pojedyncza |
Liczba mnoga |
Rodzaj męski |
ein |
- |
Rodzaj żeński |
eine |
|
Rodzaj nijaki |
ein |
Powyższa tabela przedstawia rodzajniki w zależności od rodzaju i liczby następującego po nich rzeczownika. Warto zauważyć iż przed rzeczownikami w liczbie mnogiej rodzajniki nieokreślone nie występują.
Rodzajnika nieokreślonego używamy:
Hier ist ein Teppich. Der Teppich ist bunt. | Tu jest dywan. Ten dywan jest kolorowy. |
W pierwszym zdaniu mówimy o dywanie po raz pierwszy. Nie wiemy jeszcze, co to za dywan, nie określamy go, jest to dla nas "jakiś tam" dywan. Zostaje on scharakteryzowany w drugim zdaniu - jest on kolorowy. "Ten" dywan jest kolorowy, żaden inny, dlatego też w drugim zdaniu używamy rodzajnika określonego.
Dort steht eine Frau. Die Frau ist dünn. | Tam stoi jakaś pani. Ta pani jest szczupła. |
Właściwie wszystko zostało zawarte w tłumaczeniu, które w tym przypadku brzmi całkiem poprawnie.
Auf dem Tisch liegt ein Buch. Das Buch ist dick. | Na stole leży książka. Ta książka jest gruba. |
Na stole leży jakaś książka. Nie wiemy jeszcze co to za książka, nie jest to również istotne w tym właśnie zdaniu. W kolejnym zdaniu książka zostaje scharakteryzowana, określamy ją, mówimy, że ta właśnie książka jest gruba. W pierwszym zdaniu użyjemy rodzajnika nieokreślonego, w drugim - określonego.
Es gibt hier eine Lampe. | Tu jest lampa. |
In der Mitte des Zimmers gibt es einen Tisch. | Na środku pokoju jest stół. |
Gibt es in dieser Stadt ein Kino? | Czy jest w tym mieście jakieś kino? |
Du bist weiß wie eine Wand. | Jesteś blady jak ściana. |
Er spricht wie ein Redner. | On przemawia jak mówca. |
Większość rzeczowników w języku niemieckim poprzedzona jest rodzajnikiem. Rodzajnik określa rodzaj rzeczownika, jego liczbę i przypadek. Rozróżniamy następujące typy rodzajników:
Rodzajnik Określony - Liczba pojedyncza | Rodzajnik Określony - Liczba mnoga | ||
der |
dla rodzaju męskiego |
die | dla wszystkich rodzajów liczby mnogiej. |
die | rodzaju żeńskiego | ||
das | dla rodzaju nijakiego |
Rodzajnik Nieokreślone- Liczba pojedyncza | Rodzajnik Nieokreślony - Liczba mnoga | |
ein |
dla rodzaju męskiego |
w liczbie mnogiej rodzajnik nieokreślony nie występuje! |
eine | rodzaju żeńskiego | |
ein | dla rodzaju nijakiego |
W języku polskim rodzajniki nie występują. Mówimy np.: stół, lampa, dziecko i wiemy, że chodzi o (ten) stół (rodzaj męski), (tę) lampę (rodzaj żeński) i (to) dziecko (rodzaj nijaki). Skąd to wiemy? Zdolność rozpoznawania rodzajów jest dla nas czymś naturalnym, możemy ewentualnie wesprzeć się zaimkami przymiotnymi (por. przykład powyżej) lub przymiotnikami występującymi przed rzeczownikiem (np. drewniany stół, wysoka lampa, grzeczne dziecko).
W języku niemieckim, można powiedzieć, sprawa jest ułatwiona, gdyż to właśnie rodzajnik przekaże nam informację o rodzaju rzeczownika. Powiemy.:
der Tisch (stół) die Lampe (lampa) das Kind (dziecko) |
i będziemy wiedzieli, że chodzi kolejno o: rodzaj męski, żeński i nijaki. Rodzajnik jest również tym elementem, który będzie się odmieniał w sposób regularny przez przypadki. Co może sprawić uczącym się języka niemieckiego trudność? Fakt, że rodzaje w języku niemieckim często nie pokrywają się z rodzajami w języku polskim. Coś, co mogłoby się wydawać np. rodzaju męskiego, w rzeczywistości przyjmuje inny rodzaj. RODZAJNIKÓW NALEŻY WIĘC UCZYĆ SIĘ WRAZ Z RZECZOWNIKAMI NA PAMIĘĆ ! Znając właściwy rodzajnik będziemy w stanie poprawnie odmienić rzeczownik w zdaniu oraz, w efekcie, bezbłędnie posługiwać się językiem niemieckim.
Ponieważ, tak jak już wspomniałam, w języku polskim rodzajniki nie występują, nie da się ich tak do końca przetłumaczyć na nasz język. Możemy zaryzykować i przetłumaczyć rodzajnik nieokreślony jako: "jakaś/jakiś/jakieś, bliżej nieokreślony/-e natomiast rodzajnik określony jako: "ten/to/ta, konkretny/a przedmiot, osoba, pojęcie". Czasami takie tłumaczenie brzmi poprawnie, czasami jest "na siłę", wtedy rodzajników w ogóle się nie tłumaczy. Oto przykłady zdań:
Das ist ein Kuli. |
To jest "jakiś" długopis |
(ten długopis jest bliżej nieokreślony, mówimy o nim po raz pierwszy raz, nie wiemy nic na jego temat, nie opisujemy ani nie określamy go) |
|
Er kauft eine Zeitung |
On kupuje "jakąś" gazetę |
(nie widzimy, co to za gazeta, nie wiemy o niej nic, nie jest ona ważna w tym zdaniu) |
|
Der Kuli ist lang. | Ten długopis jest długi. |
(mówimy o nim po raz drugi, podkreślamy, że chodzi właśnie o ten długopis, żaden inny) |
|
Das Buch ist interessant. | Ta książka jest interesująca. |
(ta konkretna książka, żadna inna, jest interesująca i jest przedmiotem naszej rozmowy) | |
Die Wand ist gelb. |
Ta ściana jest żółta. |
(mówimy o konkretnym obiekcie, który być może właśnie widzimy, wskazujemy na niego). |
Wybór rodzajnika - określonego lub nie – bywa niekiedy wątpliwy dla uczących się języka niemieckiego. Często mylimy się i zamiast rodzajnika nieokreślonego podajemy określony, lub na odwrót. Nie jest to na szczęście traktowane jako duży błąd, jednak kiedy użyjemy niewłaściwego rodzajnika, nauczyciele/lektorzy poprawiają nas. Kiedy więc należy stosować rodzajnik określony, a kiedy nieokreślony? Czy można go w ogóle opuścić? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w kolejnych podrozdziałach.
W jezyku niemieckim występują dwa rodzaje rodzajników: określone i nieokreslone. W tym artykule skupimy się na rodzajnikach określonych.
Rodzajniki określone w języku niemieckim:
|
Liczba pojedyncza |
Liczba mnoga |
Rodzaj męski |
der |
die |
Rodzaj żeński |
die |
|
Rodzaj nijaki |
das |
Rodzajnika określonego używamy gdy:
Das ist ein Bleistift. Der Bleistift ist kurz. | To jest długopis. Ten długopis jest krótki. |
Pierwsze zdanie: to jest jakiś długopis. Nie ważne jaki, w tym zdaniu nie ma to żadnego znaczenia. Używamy więc rodzajnika nieokreślonego. W drugim zdaniu precyzujemy naszą wypowiedź i określamy długopis. Ten długopis jest krótki. Dlatego używamy rodzajnika określonego.
Das Haus ist hoch. | Dom jest wysoki. |
Właśnie ten konkretny dom jest wysoki.
Wo ist ein Fernbedienung? Der Fernbedienung liegt auf dem Tisch. | Gdzie jest pilot? Pilot leży na sole. |
Drugie zdanie: Ten pilot leży na tym stole. Mówimy o konkretnym przedmiocie, którego właśnie poszukujemy. Leży on na tym stole, nie – gdzie indziej.
Die Meeraugspitze ist der höchste Berg Polens. | Rysy są najwyższym szczytem Polski. |
Die Weichsel ist der längste Fluss Polens. | Wisła jest najdłuższą rzeką Polski. |
Hier ist die zweite Aufgabe. | Tu jest drugie zadanie. |
Die Donau ist der längste Fluss in Deutschland. | Dunaj jest najdłuższą rzeką w Niemczech. |
Die Zugspitze ist der höchste Berg in Deutschland. | Zugspitze jest najwyższym szczytem w Niemczech. |
Die Ostsee ist ein flaches See. | Bałtyk jest płytkim morzem. |
Rodzaju żeńskiego:
die Ukraine - Ukraina die Schweiz - Szwajcaria die Türkei - Turcja die BRD (Bundesrepublik Deutschland) - RFN die Slowakei - Słowacja die Krim – Krym die Mongolei - Mongolia |
Rodzaju męskiego:
der Irak - Irak der Sudan – Sudan der Libanon - Liban |
W liczbie mnogiej:
die USA (die Vereinigten Staaten) - USA die Niederlande – Holandia |
Przykłady zdań:
Ich fahre in die Ukraine. | Jadę na Ukrainę. |
In der Türkei wohnt meine Freundin. | W Turcji mieszka moja przyjaciółka. |
Die Schweiz ist ein sehr schönes Land. | Szwajcaria jest bardzo ładnym krajem. |
Das historische Warschau ist sehenswert. | Zabytkowa Warszawa jest godna zobaczenia. |
Der schöne Frau ging an mir vorbei. | Piękna kobieta przeszła obok mnie. |
Uwaga! Coraz częściej w języku potocznym używa się rodzajników określonych przed imionami lub nazwiskami, nawet, jeśli nie występuje przed nimi przydawka, np.:
Der Johannes spielt Volleyball. | Jan gra w siatkówkę. |
Die Lisa schläft. | Eliza śpi. |
Die Welt - świat Die Luft - powietrze Die Sonne - słońce Der Mond - księżyc |
Kilka przykładów:
Heute scheint die Sonne. | Dzisiaj świeci słońce. |
Ich möchte auf den Mond fliegen. | Chciałbym polecieć na księżyc. |
Die Welt ist schön. | Świat jest piękny. |
Rzeczownik jest częścią mowy, która oznacza istotę żywą, przedmiot, zjawisko lub pojęcie. Rzeczownik w języku niemieckim odmienia się przez rodzaje, liczby oraz przypadki.
Uwaga! Warto zapamiętać, że wszystkie rzeczowniki w języku niemieckim piszemy wielką litera.
przykłady rzeczowników:
der Mensch - człowiek |
RODZAJ RZECZOWNIKA
Rzeczowniki w języku niemieckim, podobnie jak w języku polskim, występują w jednym z trzech rodzajów: męskim, żeńskim lub nijakim. W języku niemieckim rodzaj ten rozpoznać można po rodzajniku, jaki występuje przed rzeczownikiem: der, die, das.
der |
rodzajnik męski |
die |
rodzajnik żeński |
das |
rodzajnik nijaki |
Stosowanie rodzajników w języku niemieckim wcale nie musi być takie proste, jakby się to mogło wydawać. Często rodzaj w języku niemieckim nie pokrywa się z jego polskim odpowiednikiem a coś, co wydaje się być na pewno np. rodzaju żeńskiego lub męskiego, w rzeczywistości przyjmuje inny rodzaj. Np.:
Rodzaj w języku polskim |
Rodzaj w języku niemieckim |
dziewczynka (rodzaj żeński) |
das Mädchen (rodzaj nijaki) |
panna (rodzaj żeński) |
das Fräulein (rodzaj nijaki) |
kura (rodzaj żeński) |
das Huhn (rodzaj nijaki) |
kanapa / sofa (rodzaj żeński) |
das Sofa (rodzaj nijaki) |
widelec (rodzaj męski) |
die Gabel (rodzaj żeński) |
papuga (rodzaj żeński) |
der Papagei (rodzaj męski) |
świat (rodzaj męski) |
die Welt (rodzaj żeński) |
kawa (rodzaj żeński) |
der Kaffee (rodzaj męski) |
Przykładów takich można podać bardzo wiele. Dlatego też ucząc się rzeczowników w języku niemieckim najlepiej wyrobić sobie nawyk zapamiętywania ich razem z rodzajnikiem, przez co w przyszłości będzie nam łatwiej posługiwać się bezbłędnie tym językiem.
Poprawne używanie rodzajników pozwoli nam uniknąć nieporozumień, jakie mogą przysporzyć wyrazy brzmiące jednakowo, różniące się jednak rodzajnikiem i ładunkiem znaczeniowym. Np.:
Der Tor - prostak, głupiec |
Das Tor - brama |
Der Junge - chłopiec |
Das Junge - młode (np. pisklę) |
Der Band - tom |
Das Band - wstążka, taśma |
Poniżej chciałabym zaprezentować kilka zasad, które tyczą się przyporządkowywania rodzaju do rzeczowników, moim zdaniem mogą sie one wydawać nieco zagmatwane i w codziennym użyciu raczej praktyczniej korzystać nam będzie z wieloletniego doświadczania wynikającego z używania danego słowa niżeli z tych zasad. Niemniej jednak warto się z nimi zapoznać i zapamiętać przynajmniej te, które występują najczęściej.
Rodzaj Męski - Maskulinum (m)
der Mann - mężczyzna |
der Arzt - lekarz |
der Montag - poniedziałek |
der Januar - styczeń |
der Sommer - lato |
der Morgen - poranek |
der Osten - wschód |
der Opel |
der Besuch - odwiedziny |
Der Dativ - celownik |
der Brief - list => die Briefe - listy |
-ig |
der Honig - miód |
-ing |
der Fasching - karnawał |
-ling |
der Schmetterling - motyl |
-ich |
der Teppich - dywan |
-er |
der Maler - malarz |
-en |
der Wagen - samochód |
-ist |
Der Polizist - policjant |
-or |
der Motor - silnik, motor |
-ismus |
der Kapitalismus - kapitalizm |
Rodzaj żeński - Femininum (f)
die Mutter - matka |
6 wyjątków:
das Mädchen - dziewczynka |
die Lehrerin - nauczycielka |
die Himbeere - malina |
wyjątki:
der Apfel - jabłko |
die Weichsel - Wisła |
die Eins - jeden |
die Tante -ciotka => die Tanten - ciotki |
- in |
die Studentin - studentka |
-ei |
die Bäckerei - piekarnia |
-heit |
die Freiheit - wolność |
-keit |
die Möglichkeit |
-schaft |
die Freundschaft - przyjaźń |
-ung |
die Achtung - uwaga |
*wyjątki: der Papagei - papuga
das Ei - jajko
das Allerei - rozmaitości
- a |
Die Aula - aula |
- age |
Die Garage - garaż |
- ance |
Die Balance - równowaga |
- anz |
Die Arroganz - arogancja |
- enz |
Die Kompetenz - kompetencja |
- ie |
Die Energie - energia |
- ik |
Die Mathematik - matematyka |
- ion |
Die Station - stacja, przystanek, oddział |
- tät |
Die Fakultät - wydział, fakultet |
- ur |
Die Literatur - literatura |
Rodzaj nijaki - Neutrum (n)
das Kind - dziecko |
das Blümlein - kwiatuszek |
das schöne Berlin - piękny Berlin |
Wyjątki:
die Ukraine |
das Zweitel - jedna druga |
das Silber - srebro |
wyjątki:
der Stahl - stal |
das Schreiben - pisanie |
das Gebirge - góry |
Wyjątki:
|
-ment |
Das Instrument - instrument |
-um |
Das Museum - muzeum |
-in |
Das Benzin - benzyna |
Charakterystyczna dla rzeczowników złożonych w języku niemieckim jest grupa rzeczowników określających osoby. Składają się one z członów, których znaczenie jest inne niż całego wyrazu złożonego. Tłumaczenie poszczególnych składowych mogłoby nas wprowadzić w błąd. Przejdźmy więc do konkretow i wyjaśnijmy niuanse związane z rzeczownikami złożonymi oznaczającymi osoby.
die Angst + der Hase → der Angsthase der Hase + der Fuß → der Hasenfuß |
Rzeczowniki złożone oznaczające osoby mają najczęściej zabarwienie negatywne.
Oto lista najczęściej używanych rzeczowników złożonych określających osoby:
der Angsthase → tchórz
das Aschenbrödel → kopciuszek
der Backfisch → podlotek
der Dickkopf → uparciuch
der Dummkompf → dureń
der Faulpelz → leniuch
der Feuerkopf → zapaleniec
der Frechdachs → arogant
der Geizhals → skąpiec
der Geizkragen → skąpiec
der Glückspilz → szczęściarz
der Griesgram → zrzęda
der Grünschnabel → żółtodziub
der Hagestolz → stary kawaler
der Halbstarke → chuligan
der Hasenfuß → tchórz
der Junggeselle → kawaler
der Naseweis → mądrala
die Naschkatze → łakomczuch
der Pechvogel → pechowiec
der Raufbold → awanturnik
der Schafskopf → barania głowa, głupiec
die Schlafmütze → śpioch
der Schmutzfink → brudas
der Schürzenjäger → babiarz
der Trunkenbold → pijak
das Weibsbild → babsztyl
der Windbeutel → lekkoduch
der Witzbold → żartowniś, dowcipniś
W języku niemieckim występuje duża grupa rzeczowników złożonych. Składają się one z dwóch lub więcej członów - rzeczowników bądź innych części mowy, przy czym ostatni człon musi być zawsze rzeczownikiem. RODZAJ RZECZOWNIKA ZŁOŻONEGO JEST ZAWSZE TAKI SAM, JAK OSTATNIEGO CZŁONU W TYM WYRAZIE:
die Fuß + der Ball → der Fußball die Bahn + der Hof → der Bahnhof die Reise + die Büro → die Reisebüro der Apfel + der Saft → der Apfelsaft die Post + die Karte → die Postkarte der Brief + die Marke → die Briefmarke |
Tłumaczenie rzeczowników złożonych zawsze rozpoczynamy od ostatniego wyrazu (patrz: przykład powyżej). W niektórych przypadkach może się zdarzyć, że rzeczownikowi złożonemu będzie odpowiadał tylko jeden wyraz polski:
die Landkarte → mapa |
Wyrazy wchodzące w skład rzeczowników złożonych mogą być połączone bezpośrednio (tak jak w przykładzie pierwszym) lub za pomocą następujących spójników: -s, -n lub –en:
der Geburtsort → miejsce urodzenia |
der Sonnenuntergang → zachód słońca |
Rzeczowniki złożone utworzone są nie tylko z rzeczowników, lecz także z rzeczownika połączonego z: przymiotnikiem, przyimkiem lub czasownikiem. Wyraz składający się z przymiotnika i rzeczownika tłumaczony jest najczęściej od pierwszego członu (przymiotnika), gdyż w tej kolejności czytane są przydawki określające rzeczownik w języku polskim:
neu + das Jahr → das Neujahr weiß + der Wein → der Weißwein schnell + die Bahn → die Schnellbahn groß + die Mutter → die Großmutter hoch + das Haus → das Hochhaus |
Rzeczownikom utworzonym od przyimka i rzeczownika odpowiada najczęściej jeden wyraz polski:
mit + der Arbeiter → der Mitarbeiter vor + die Name → die Vorname auf + der Bau → der Aufbau |
Przy rzeczownikach złożonych z czasownika i rzeczownika najczęściej „ucina się” końcówkę bezokolicznika „n” lub „en”:
bügeln + das Eisen → das Bügeleisen schreiben + der Tisch → der Schreibtisch singen + der Vogel → der Singvogel |
Rzeczowniki złożone składają się również z więcej niż dwóch wyrazów, np.:
rot + der Wein + das Glas → das Rotweinglas (lampka czerwonego wina) Das Atom + die Kraft + das Werk → das Atomkraftwerk (elektrownia atomowa) früh + das Jahr + das Müdigkeit → das Frühjahrsmüdigkeit (przesilenie wiosenne) |
W języku niemieckim można odnaleźć niekiedy prawdziwe „mutanty” słowotwórcze – bardzo długie wyrazy, w których skład wchodzi kilka lub nawet kilkanaście (!) członów. W takim jednym wyrazie umieszczonych jest bardzo wiele informacji. Można by rzec, że jest to ekonomiczny wynalazek Niemców ;), takie długie słowa zajmują w rezultacie o wiele mniej miejsca w tekście, niż po przetłumaczeniu ich na j. polski, a jednocześnie zawierają taką samą liczbę informacji. W języku potocznym nie są one na szczęście zbyt często używane (stanowiłyby niezmierną trudność zarówno do zrozumienia, jak i wymówienia ich), pojawiają się raczej w języku i stylu urzędowym, pisanym - prawniczym, medycznym, w encyklopediach, instrukcjach obsługi, itd. Oto przykład takiego „mutanta”:
die Wiederaufbereitungsanlagengegnermassendemonstrationsverbotsbekanntgabe
, co przetłumaczymy w następujący sposób:
Ogłoszenie zakazu demonstracji masowych przeciwników przedsiębiorstw recyklingowych do wzbogacania uranu.
Liczba Mnoga Rrzeczowników -Der Plural der Substantive
Tworzenie liczby mnogiej od pojedynczej może przysporzyć uczącym się języka niemieckiego (szczególnie początkującym) nieco trudności, gdyż liczba mnoga przyjmuje wiele form. Zależy ona głównie od rodzaju rzeczownika oraz jego końcówki w liczbie pojedynczej, choć i ona nie zawsze gwarantuje jednej stałej formy Plural. Aby nie popełnić błędu, warto się jej uczyć wraz z rzeczownikiem i jego rodzajnikiem na pamięć. Istnieją również pewne zależności tworzenia form i końcówek liczby mnogiej, przedstawione poniżej. Mogą się one wydać nieco skomplikowane, jednak zaznajomienie się z nimi oraz wykonanie ćwiczeń utrwalających może być bardzo pomocne dla uczących się języka niemieckiego. Dla pocieszenia dodam, iż wraz z nabywaniem doświadczenia językowego i osłuchiwaniem się z językiem, tworzenie liczby mnogiej przychodzi coraz łatwiej i szybciej, aż w końcu staje się automatyczne ;)
Pierwsza zasada, obowiązująca dla wszystkich rodzajów rzeczowników mówi, że wyrazy zakończone na –n, -en, -s nie otrzymują nigdy w l. mn. przegłosu.
TWORZENIE LICZBY MNOGIEJ OD RZECZOWNIKÓW RODZAJU MĘSKIEGO
Rzeczowniki rodzaju męskiego tworzą następujące formy liczby mnogiej:
Wyrazy zakończone na -er, -el lub -en nie otrzymują końcówek lub (zakończone na –er, -el) otrzymują jedynie przegłos
der Wagen |
die Wagen |
der Koffer |
die Koffer |
der Artikel |
die Artikel |
der Vater |
die Väter |
der Bruder |
die Brüder |
der Mantel |
die Mäntel |
Zadecydowana większość rzeczowników rodzaju męskiego, przeważnie jednosylabowych, otrzymuje końcówkę –e lub –e z przegłosem (przegłos otrzymują te rzeczowniki, które w temacie mają samogłoskę: a, o, u lub au):
der Hund |
die Hunde |
der Sohn |
die Sohne |
der Tisch |
die Tische |
der Stuhl |
die Stühle |
der Schrank |
die Schränke |
der Gast |
die Gäste |
Kolejna grupa rzeczowników rodzaju męskiego otrzymuje końcówkę –er lub –er z przegłosem. Są to w większości rzeczowniki jednosylabowe:
der Geist |
die Geister |
der Ski |
die Skier |
der Mann |
die Männer |
der Wald |
die Wälder |
Wyrazy zakończone na –e, rzeczowniki pochodzenia obcego (akcentowane na ostatnią sylabę), a także kilka innych rzeczowników, otrzymują końcówkę –n lub –en:
der Junge |
die Jungen |
der Kunde |
die Kunden |
der Kollege |
die Kollegen |
der Soldat |
die Soldaten |
der Student |
die Studenten |
der Herr |
die Herren |
der Nachbar |
die Nachbarn |
Niektóre rzeczowniki pochodzenia obcego, a także rzeczowniki skrócone, przyjmują końcówkę –s:
der Park |
die Parks |
der Chef |
die Chefs |
der Klub |
die Klubs |
der BMW |
die BMWs |
der Krimi |
die Krimis |
Wyrazy pochodzenia obcego zakończone na –ismus otrzymują w liczbie mnogiej końcówkę: - ismen. (końcówka –us zostaje „zamieniona” na –en):
der Mechanismus |
die Machanismen |
der Organismus |
die Organismen |
TWORZENIE LICZBY MNOGIEJ OD RZECZOWNIKÓW RODZAJU ŻEŃSKIEGO
Rzeczowniki rodzaju żeńskiego tworzą następujące formy liczby mnogiej:
2 rzeczowniki (tylko 2!) nie otrzymują żadnej końcówki, a jedynie przegłos:
die Mutter |
die Mütter |
die Tochter |
die Töchter |
Końcówkę –e wraz z przegłosem otrzymują rzeczowniki przeważnie jednosylabowe:
die Stadt |
die Städte |
die Bank |
die Bänke |
die Hand |
die Hände |
die Wurst |
die Würste |
Zdecydowana większość rzeczowników rodzaju żeńskiego przyjmuje końcówkę –n lub –en.
die Straße |
die Straßen |
die Tasse |
die Tassen |
die Frau |
die Frauen |
die Tafel |
die Tafeln |
die Wohnung |
die Wohnungen |
Rzeczowniki zakończone na –in, tworzą liczbę mnogą z końcówką –innen:
die Freundin |
die Freundinnen |
die Lehrerin |
die Lehrerinnen |
die Studentin |
die Studentinnen |
Niektóre rzeczowniki pochodzenia obcego, a także rzeczowniki skróconw, przyjmują końcówkę –s:
die Kamera |
die Kameras |
die Party |
die Partys |
die Creme |
die Cremes |
die Mutti |
die Muttis |
TWORZENIE LICZBY MNOGIEJ OD RZECZOWNIKÓW RODZAJU NIJAKIEGO
Rzeczowniki rodzaju nijakiego tworzą następujące formy liczby mnogiej:
Wyrazy zakończone na –er, -en, -el, -chen, -lein; lub mające przedrostek ge- i końcówkę –e, nie otrzymują w liczbie mnogiej żadnej końcówki (ani przegłosu):
das Zimmer |
die Zimmer |
das Mädchen |
die Mädchen |
das Rätsel |
die Rätsel |
das Bumlein |
die Blumlein |
das Gebäude |
die Gebäude |
Duża grupa rzeczowników otrzymuje końcówkę –e, przy czym nie otrzymują one przegłosu:
das Heft |
die Hefte |
das Jahr |
die Jahre |
das Kalvier |
die Klaviere |
das Beispiel |
die Beispiele |
Końcówkę –er lub –er z przegłosem tworzą wyrazy przeważnie jednosylabowe. Przegłos otrzymują te rzeczowniki, które w temacie mają samogłoskę: a, o, u lub au:
das Bild |
die Bilder |
das Kind |
die Kinder |
das Wort |
die Wörter |
das Buch |
die Bücher |
Kolejna grupa rzeczowników, w większości jednosylabowych, otrzymuje końcówkę –n lub –en:
das Bett |
die Betten |
das Hemd |
die Hemden |
das Ohr |
die Ohren |
das Auge |
die Augen |
UWAGA! Wyrazy pochodzenia obcego zakończone na –um oraz na –a, otrzymują w liczbie mnogiej końcówkę –en, przy czym końcówki -um i –a zostają „zamienione” na –en. Wyrazy te są wielosylabowe:
das Labolatorium |
die Labolatorien |
das Thema |
die Themen |
Niektóre rzeczowniki pochodzenia obcego przyjmują końcówkę –ien:
das Material |
die Materialien |
das Adverb |
die Adverbien |
Niektóre rzeczowniki pochodzenia obcego, a także rzeczowniki skrócone, przyjmują końcówkę –s:
das Radio |
die Radios |
das Auto |
die Autos |
das Hotel |
die Hotels |
das Restaurant |
die Restaurants |
das Taxi |
die Taxis |
Wyrazy zakończone na –nis tworzą liczbę mnogą z końcówkę –nisse:
das Ergebnis |
die Ergebnisse |
das Ereignis |
die Ereignisse |
Ten artykuł stanowi rozwinięcie kursu na temat Tworzenia rzeczowników, w poprzednim przedstawiliśmy zasady tworzenia rzeczowników od przymiotników i przysłówków - tym razem skupimy się na tworzeniu rzeczowników od czasowników w języku niemieckim.
TWORZENIE RZECZOWNIKÓW OD CZASOWNIKÓW
Schematów tworzenia rzeczowników od czasowników jest kilka... Przyjrzyjmy się im bliżej.
schlafen – spać essen – jeść trinken – pić schreiben – pisać |
Drugim schematem jest tworzenie rzeczowników od tematów czasowników za pomocą dodania końcówki: -er. Rzeczowniki te będą oznaczały wykonawcę danej czynności. Wykonawca czynności rodzaju męskiego otrzyma rodzajnik der:
lehren – nauczać übersetzen – tłumaczyć betreuen – opiekować się lesen – czytać |
W taki sam sposób możemy utworzymy rzeczowniki rodzaju żeńskiego. Do tematu czasownika dodamy końcówkę -erin oraz rodzajnik die:
die Lehrerin – nauczycielka |
Kolejną grupę rzeczowników utworzymy poprzez dodanie do tematu czasownika końcówki –ung. Rzeczowniki te otrzymają rodzajnik die:
achten – uważać bestellen – zamawiać bedeuten – oznaczać wiederholen – powtarzać |
Kiedy do tematu czasownika dodamy końcówkę –ei i rodzajnik –die oraz przegłos, otrzymamy rzeczowniki oznaczające miejsce/pomieszczenie, w którym wykonuje się czynność, którą określa czasownik, np.:
backen – piec waschen – myć |
Czasowniki pochodzenia obcego zakończone na –ieren tworzą rzeczowniki z końcówką –tion. Dodaje się przy tym rodzajnik die. W tym przypadku jednak występują niewielkie zmiany w temacie:
demonstrieren - demonstrować provozieren – prowokować kalkulieren – eksplodować |
Kolejnym schematem tworzenia rzeczowników jest dodanie to tematu czasownika końcówki –e. Taki rzeczownik otrzymuje najczęściej rodzajnik die, może się jednak zdarzyć, że przyjmie rodzaj męski lub nijaki z rodzajnikiem der lub das:
fragen – pytać bitten – prosić reisen – podróżować glauben – wierzyć enden – kończyć |
spielen - grać schreiben – pisać tanzen – tańczyć |
Na zakończenie dodam, że bardzo często można od jednego czasownika utworzyć 2 lub więcej rzeczowników, np.:
spielen – grać der Spieler – gracz |
schreiben – pisać das Schreiben – pisanie |
W tym kursie przyjrzymy sie bliżej zasadom tworzenia rzeczowników w języku niemieckim. Tworzenie rzeczowników nie jest zbyt skomplikowane. Rzeczowniki powstają od czasowników bądź przymiotników i przysłówków. Należy dodać do każdej z tych części mowy (w przypadku czasownika – do jego tematu) odpowiednią końcówkę i rodzajnik. Należy również nowo powstały rzeczownik napisać z wielkiej litery. Przypominam, że temat czasownika tworzy się poprzez odrzucenie od niego bezokolicznikowej końcówki –en. Np.:
bestellen (zamawiać) – czasownik w bezokoliczniku + końcówka „-ung“ i rodzajnik die: |
fragen (pytać) - czasownik w bezokoliczniku |
W dalszej części artykułu przedstawiamy zasady tworzeia rzeczowników od przymiotników i przysłówków, natomiast ze względu na obszerność tematu szczegółowe tworzenie rzeczowików od czasowników znajdziecie w osobnym samouczku.
TWORZENIE RZECZOWNIKÓW OD PRZYMIOTNIKÓW I PRZYSŁÓWKÓW
Od przymiotników lub przysłówków tworzymy rzeczowniki za pomocą dodania rodzajnika die oraz następujących końcówek:
gesund – zdrowy krank – chory wahr – prawdziwy einsam – samotny höflich – życzliwy |
bekannt – znany verwandt – spokrewniony bereit – gotowy eigen – własny, swój, swoisty |
Uwaga! Końcówkę tę otrzymują przymiotniki jednosylabowe:
groß - duży lang - długi gut - dobry |
Od każdego przymiotnika można utworzyć rzeczownik, który będzie oznaczał osobę. Rzeczownik ten otrzyma rodzaj męski (rodzajnik der lub ein) bądź żeński (die lub eine). Charakterystycznym dla tego rodzaju rzeczowników jest to, iż nie tracą one właściwości przymiotnika i w deklinacji zachowują się dokładnie tak jak one. W mianowniku formy tych rzeczowników są następujące:
- po rodzajniku określonym (der, die) rodzaj męski i żeński jest zakończony na –e;
- po rodzajniku nieokreślonym (ein, eine) rodzaj męski otrzymuje końcówkę –er; przy żeńskim pozostaje końcówka –e:
poniżej tabela która umożliwa to lepiej zobrazować:
rodzaj żeński |
rodzaj męski |
die –e |
der –e |
eine -e |
ein -er |
przykłady zastosowania:
bekannt – znany znajomy: znajoma: |
alt – stary starzec: staruszka: |
verlobt – zaręczony zaręczony: |
arm – biedny biedak: biedna: |